10 Φεβ 2011

Νίκος Καββαδίας,36 χρόνια από το θάνατό του.




 

Άλλη μια ανάρτηση για τον Νίκο Καββαδία σήμερα. Δυστυχώς, διαπίστωσα ότι η πρωινή με τον τίτλο "Νίκος Καββαδίας:ο ποιητής της αδελφοσύνης και των μεγάλων οριζόντων" δεν εμφανίζεται πουθενά.Δεν έχω ιδέα γιατί.Βέβαια η ανάρτηση ήταν προσθήκη σε αντίστοιχη περσινή.Κι επειδή δεν ξέρω πώς αλλιώς να λύσω το πρόβλημα(αν ξέρει κανείς ειδήμων,ας μου πει),επανέρχομαι με μια 2η ανάρτηση.Δείτε λοιπόν την πρωινή εδώ:

Νίκος Καββαδίας:ο ποιητής της αδελφοσύνης και των μεγάλων οριζόντων"

 

Και ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στα Νέα(20-3-2010):

Μας ταξιδεύει ως το Τζιμπουτί και της Ίντιας τα φανάρια

 

Εκατό χρόνια κλείνουν από τη γέννηση του ποιητή της θάλασσας και των μεγάλων ταξιδιών.

Αφιερώματα, συναυλίες, εκθέσεις, ομιλίες θα τον φέρουν ξανά ανάμεσά μας
Λίγους μήνες μετά την κηδεία του Νίκου Καββαδία, το 1975, ο Κόλιας για τους φίλους του ζούσε ξανά και γνώριζε επιτυχία μέσα από το πρώτο του μελοποιημένο ποίημα «Ιδανικός και ανάξιος εραστής» (βασισμένο στο ποίημα «Μal du Depart») με τη φωνή του Κώστα Καράλη στην «Τρίτη ανθολογία» του Γιάννη Σπανού.

Η συνέχεια θα ερχόταν λίγο αργότερα και θα είχε διάρκεια και δόξα: Τo 1977 η Μαρίζα Κωχ μελοποιεί οκτώ ποιήματα του Καββαδία (τα πιο γνωστά είναι το «Φάτα Μοργκάνα» και το «Πούσι») και ένα χρόνο μετά εμφανίζεται ένας κύκλος τραγουδιών που έμελλε να γίνει από τους δημοφιλέστερους της ελληνικής δισκογραφίας .

«Ο Σταυρός του Νότου» από τον ανατέλλοντα τότε Θάνο Μικρούτσικο (Λύρα), με τις φωνές των Γιάννη Κούτρα, Αιμιλίας Σαρρή, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, είναι ο δίσκος που θα μεταφέρει τα θαλασσινά ταξίδια του Καββαδία στις επόμενες γενιές. Και μαζί με τις δυο επόμενες εκδοχές («Γραμμές των οριζόντων» και «Σταυρός του Νότου live» θα πουλήσει περισσότερα από 1 εκατομμύριο αντίτυπα.

Η διαχρονικότητα του έργου του Καββαδία, κατά τον Θάνο Μικρούτσικο, «και κυρίως η αγάπη που δείχνουν σήμερα 17χρονα και 18χρονα», οφείλεται στην εσωτερική διάσταση της ποίησής, που ουσιαστικά μιλάει για την περιπέτεια του ονείρου. «Λέει στον νέο άνθρωπο πως αξίζει να ζούμε για να ξεπεράσουμε τις καταγεγραμμένες μας δυνατότητες. Για να σπάσουμε το τσόφλι. Για να σπρώξουμε τα όριά μας».

Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς πόσο σημερινός ποιητής είναι (και να δικαιώσει τον Θάνο Μικρούτσικο). Με ένα κλικ στο Ίντερνετ παρουσιάζονται δεκάδες σάιτ, αφηγήσεις, τηλεοπτικές εκπομπές, τραγούδια, δημοσιεύματα. Σε σχέση με τη μετρημένη (ποσοτικά) συγγραφική του πορεία, η εκδοτική του ζωντάνια είναι εντυπωσιακή.

Από το 1987 που ο εκδοτικός οίκος Άγρα συνέδεσε το όνομά του με το έργο του (πριν ήταν ο Κέδρος), ο Καββαδίας είναι σταθερή αξία στο δυναμικό του. Κάθε τρεις και λίγο ανατυπώνει όλους τους τίτλους (3.000 αντίτυπα κάθε φορά) και τις χρονιές που υπάρχει μουσική δραστηριότητα, κυρίως από τα λάιβ του Θάνου Μικρούτσικου, τότε εξαντλούνται όλα τα αντίτυπα μέσα σε ένα εξάμηνο. Αν σκεφτεί κανείς ότι η ποίηση είναι το ασθενέστερο (εμπορικά) κομμάτι του εκδοτικού χώρου, τα νούμερα αυτά είναι από μόνα τους μικρό θαύμα.

Δεν ήταν πάντα έτσι. Αν και έγινε αμέσως αποδεκτός, σαν ανατέλλουσα δύναμη στην ποίηση από την πρώτη του ποιητική συλλογή («Μαραμπού»), η ιδιόμορφη στάση του απέναντι στους κύκλους της διανόησης (δεν συμμετείχε σε παρέες κ.λπ.), ο τρόπος ζωής του- από τα 20 στα καράβια- αλλά και η ίδια του η ποίηση δεν συμπορεύονταν με τις διαμορφωμένες τάσεις.

«Ο Καββαδίας για πολλούς διετέλεσε μονάχα "ιδανικός και (μάλιστα) ανάξιος εραστής/των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων" που δεν έχει μεγάλη σχέση με το "βαθύ γαλάζιο που αγαπήσαμε στον Ελύτη», λέει ο Δημήτρης Καλοκύρης στο βιβλίο του «Χρυσόσκονη στα γένια του Μαγγελάνου» (Εκδ. Ερμής, 1995).

Για τους ποιητές της γενιάς του ο Καββαδίας υπήρξε «ο ποιητής της θάλασσας και της αμαρτίας», όπως έλεγε ο Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος. Και ελάχιστοι ξεχώρισαν ότι το «θαλασσινό φολκλόρ» διατηρείται μόνο στα εξωτερικά του στοιχεία.


Για να καταλαβαίνουμε...

Αϊ-Γιώργηδες: αγγλικά νομίσματα που έχουν την εικόνα του Αγ. Γεωργίου Αθάλη: καπνιά Αλάντσια: η λάντζα (βάρκα)

Αμπαριτζής: επιστάτης του αμπαριού Αποσπόρι: στερνοπαίδι. Βατσιμάνης: αυτός που κάνει βάρδια και επιτηρεί Γεμιτζής: o παλιός ναύτης, ο θαλασσόλυκος Γιατάκι: κατάλυμα Γλίνα: λίπος, βρωμιά, γλοιώδης άνθρωπος Γραδάρω: μετρώ (από το ιταλικό graduare)

Γύφτος: ναύτης της μηχανής Καβατζάρω:
παρακάμπτω ακρωτήρι Κατραμόκωλος: ο ναύτης της κουβέρτας Κιαλάρω: κοιτώ με το κιάλι Κουίνα: έκφραση για τους ομοφυλόφιλους των λιμανιών (από το queen) Μαλαφράντζα: η σύφιλη Μαρκόνης: ασυρματιστής Μοράβια: χρώμα μεγάλης αντοχής που βάφουν τα ύφαλα του πλοίου Μπούκα: το στόμιο των ιχθυοτροφείων Ξενερίζω: χάνω τα νερά μου Ξεστελλιάζω: διαλύω Παραπέτο: το στηθαίο της γέφυρας Προυσαλίδικο: το χασίς της Προύσας Ρισάλτο: έφοδος από πειρατές Τραβέρσο: αναγκαστική πορεία σε περίπτωση θαλασσοταραχής (από το «Γλωσσάρι στο έργο του Ν. Καββαδία » του Γιώργου Τράπαλη, Εκδ. Άγρα)


Για τη θάλασσα και τις γυναίκες:
Ο Νίκος Καββαδίας σε κουβέντα με τον συγγραφέα των βιβλίων «Νίκος Καββαδίας, ΓυναίκαΘάλασσα- Ζωή» και «Ο δαίμονας χόρευε μέσα του» (Εκδ. Καστανιώτης) Μήτσο Κασόλα: - Τι προβλήματα λύνεις με τη θάλασσα;

- Λύνω τη ζωή μου, τη μοίρα μου, την υγειά μου, τη δουλειά μου, τους φόβους μου, τις δειλίες μου, τίποτα άλλο. Φοβάμαι τη στεριά, τον έρωτα, αυτόν τον φοβόμουνα πάντα, ή μάλλον τον κορόιδευα, δεν τον πίστευα.

- Μα και η θάλασσα έχει κινδύνους.

- Δεν τη φοβάμαι αυτήν.

- Τους καρχαρίες;

- Έχω φιλίες, συμπάθειες μ΄ αυτούς... - Για τον έρωτα;

- Δεν τον πίστευα, δεν τον ήθελα. Δεν μπορούσα μακριά απ΄ τη θάλασσα. Ίσως τον φοβόμουνα, γιατί όχι. Αν με κρατούσε μια γυναίκα στη στεριά, θα ΄χανα τη θάλασσα.

- Να επιμείνω; Γιατί τον φοβόσουνα;

- Δεν ξέρω, τον φοβόμουνα σαν δύσκολο. Ακόμα το ψάχνω να βρω το γιατί.
«Τι κρίμα να καταρρεύσει ένας συνθέτης!»

Mε καχυποψία και μάλλον μετρημένες (εμπορικές) επιδιώξεις αντιμετωπίστηκε και ο Θάνος Μικρούτσικος όταν δήλωσε ότι έχει μελοποιήσει Καββαδία στον ιδιοκτήτη της Λύρα, Αλέκο Πατσιφά: «"Άντε, σου κάνω δώρο 2.000 αντίτυπα", μου είπε, την εποχή που οι δίσκοι έκαναν 30 και 40 χιλιάδες αντίτυπα. Ένας άλλος που αγαπούσε πολύ τη μουσική μου κι έγραφε σε ένα σοβαρό περιοδικό της εποχής, είχε γράψει "τον αγαπάμε πολύ τον Θάνο Μικρούτσικο, είναι ο καλύτερος της νέας γενιάς, αλλά γιατί δεν έβγαλε μαζί με τον δίσκο και ένα λεξικό άγνωστων λέξεων; Τι κρίμα να καταρρεύσει ένας συνθέτης!"».
Η εξήγηση που δίνει ο Θάνος Μικρούτσικος στην αντιμετώπιση της δουλειάς του είναι απλή: «Όλο αυτό απηχούσε ένα κλίμα που αφορούσε τον ποιητή. Όλη η φιλολογική κριτική είχε παρανοήσει τον καββαδιακό λόγο. Από τότε που εκδόθηκε μέχρι το τέλος του, οι κριτικές κινούνταν μέσα σε ένα όριο, από το ότι είναι στιχοπλόκος ημερολογίου μέχρι- το θετικό όριο- ότι είναι ελάσσων ποιητής της ζωής των ναυτικών. Σε σχέση δηλαδή με τον Ρίτσο, τον Καβάφη, τον Σεφέρη ή ακόμα και με τον Αναγνωστάκη, τον Σαχτούρη κ.λπ. εθεωρείτο ελάσσονος σημασίας. Αλλά δεν πρόκειται για νατουραλιστή ποιητή. Διαβάστε οποιοδήποτε ποίημά του, ακόμα και το πιο απλό, και θα δείτε ότι πρόκειται για έναν εξπρεσιονιστή- κάτι που τολμώ να πω ότι κατάφερα να εκφράσω με τη μουσική μου».
Στη διαρκή ενασχόλησή του όλα αυτά τα χρόνια με την ποίηση του Καββαδία ο Θάνος Μικρούτσικος είδε ότι κάθε φορά προκύπτει (και μουσικά) κάτι νέο, κάτι που φρεσκάρει ακόμα και τις υπάρχουσες εκδοχές και του δίνει έμπνευση: «Είναι η μοναδική μουσική που έχω κάνει και είναι έργο εν εξελίξει. Δεν είναι μουσική που απλά ενορχηστρώνεται αλλιώς. Ο αρχικός πυρήνας είναι εκεί με 11 τραγούδια ("Σταυρός του Νότου") και μετά αν θα δείτε την εξέλιξη, είτε στις "Γραμμές των οριζόντων" είτε στο λάιβ του Μεγάρου, θα δείτε ότι σε ορισμένα κομμάτια αλλάζει το μελωδικό υλικό, σε άλλα το αρμονικό, στα περισσότερα το ρυθμικό και σε αρκετά έχουν περάσει αυτοσχεδιασμοί. Όλα αυτά δεν έγιναν βιάζοντας το αρχικό υλικό. Έβγαιναν σαν φυσιολογική εξέλιξη. Αυτό δεν μου έχει τύχει ξανά».
Για την ιστορία:
Το 1986 είχε εμφανιστεί ένας ακόμα Καββαδίας (S/S "Ιόνιον" 1934) με υπογραφή από τους Ξέμπαρκους- Ηλίας Αριώτης και Νότης Χασάπης- και σε ένα τραγούδι στη Δήμητρα Γαλάνη. Το 1987 ο Πάνος και ο Χάρης Κατσιμίχας στον δίσκο τους «Όταν σου λέω πορτοκάλι να βγαίνεις» (ΕΜΙ) μελοποιούν το «Η μαϊμού του ινδικού λιμανιού». Το 1989 ακούμε τον Δημήτρη Ζερβουδάκη να τραγουδάει «Μακριά, πολύ μακριά, να ταξιδεύουμε...» στον δίσκο του «Ακροβάτης» (Μinos). Και όσο ψάχνει κανείς βρίσκει... Στα λάιβ ακόμα περισσότερο: Από τον Γιάννη Κούτρα που αυτή την εποχή συμπράττει με τα Υπόγεια Ρεύματα και τον Θάνο Μικρούτσικο στο «Κύτταρο», μέχρι τα μέλη της Νυχτερινής Κυβέρνησης-με κεντρικό τραγουδιστή τον Κωνσταντίνο Μάτσικα- που έπαιξαν, σε πιο ροκ εκδοχή, Καββαδία σε μικρές μουσικές σκηνές. Ή το γκρουπ Έμμελον, που αφιερώνει μέρος της συναυλίας του, τη Δευτέρα στο «Ρυθμός Stage», στον ποιητή του «Σταυρού του Νότου».

Πάνω στο φτερό του καρχαρία

«Ο Καββαδίας μας προτρέπει να κατακτήσουμε το αδύνατο» λέει ο Θάνος Μικρούτσικος. «Αυτό σημαίνει ο στίχος του "χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία": Δεν είναι ότι ξύπνησε μια μέρα στον Ατλαντικό και σκέφτηκε τη σκηνή. Είναι ή άποψη του, ότι το ζώο αυτό που είναι το πιο άγριο και αντέχει από την εποχή των δεινοσαύρων, το ζώο αυτό είναι που αξίζει να δαμάσεις και δαμάζοντάς το να χορέψεις πάνω στο φτερό του. Μ΄ αυτό λυσσάει κάθε φορά η νέα γενιά και το ΄χω δει με τα μάτια μου χιλιάδες φορές. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έχω ακούσει από παιδιά 16, 17 και 18 ετών. Τριάντα χρόνια τα ακούω να μου μιλάνε, γιατί έχουν την ανάγκη να συνομιλήσουν μετά τις συναυλίες μου».


Χρονολόγιο:

Γεννιέται στις 11 Ιανουαρίου στο Νικόλσκι Ουσουρίσκι της Μαντζουρίας.

Ο πατέρας του Δημήτρης (Μίκα) έχει ρωσική υπηκοότητα και διατηρεί γραφείο εισαγωγών/εξαγωγών.

1914: Η οικογένεια έρχεται στην Κεφαλονιά και στον Πειραιά από το 1921.

1928: Πρώτη δημοσίευση ποιήματός του στην εφημερίδα «Σημαία»: «Ο Θάνατος της Παιδούλας». Γράφεται στην Ιατρική, αλλά τα παρατάει για να εργαστεί σε ναυτιλιακό γραφείο.

1929: Πεθαίνει ο πατέρας του και μπαρκάρει στο φορτηγό «Άγιος Νικόλαος».

1933: Πρώτη ποιητική συλλογή «Μαραμπού».

Το κυκλοφορεί με δικά του έξοδα σε 245 αντίτυπα.

1939: Αποφασισμένος να μείνει στη θάλασσα παίρνει δίπλωμα ραδιοτηλεγραφητή Β΄. 1940: Υπηρετεί στο αλβανικό μέτωπο και παίρνει μέρος στην Αντίσταση.

1945: Μπαρκάρει ξανά.

Παίρνει δίπλωμα ασυρματιστή Α΄.

1947: Κυκλοφορεί η δεύτερη ποιητική συλλογή του «Πούσι». 1954: Κυκλοφορεί το πεζογράφημα «Βάρδια». 1957: Αυτοκτονεί ο μικρός του αδελφός Αργύρης (ήταν καπετάνιος).

1961: Επανεκδίδονται το «Μαραμπού» και το «Πούσι» σε έναν τόμο (από τον «Γαλαξία» της Ελένης Βλάχου).

1968: Γράφει τη νουβέλα «Λι» (που κυκλοφόρησε πολύ μετά) και το 1969 το «Πεζογράφημα του Πολέμου» (ιστορία από το αλβανικό μέτωπο).

1972: Γράφει το ποίημα «Guevara».

1973: «Μαραμπού» και «Πούσι» επανακυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Κέδρος.

1975: Πεθαίνει στις 10 Φεβρουαρίου από εγκεφαλικό. Δεν πρόλαβε να δει τυπωμένο το «Τραβέρσο» (Εκδ. Κέδρος), ούτε ποιήματά του μελοποιημένα.
Πηγή:Τα Νέα,20-3-2010

3 σχόλια:

Θερσίτης είπε...

Εύα, καλημέρα. Υπέροχο το αφιέρωμά σου. Να προσθέσω πως υπάρχει ένα μικρό αλλά πολύ διαφωτιστικό λεξιλόγιο του έργου του Καββαδία (Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία : Με ερμηνευτικά σχόλια / Γιώργος Τράπαλης)

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καλό αφιέρωμα!
Τότε τον υποτιμούσαν όλοι και τώρα είναι από τους πιο καταξιωμένους ποιητές.
Κώστας

VAD είπε...

ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ

Ο έρωτάς σου μια πληγή και τρεις κραυγές.
Στα κόντρα σκούζει ο μακαράς καθώς τεζάρει.
Θαλασσοκόρη του βυθού - χίλιες οργιές -
του Ποσειδώνα εγώ σε κέρδισα στο ζάρι.

Και σ' έριξα σ' ένα βιβάρι σκοτεινό
που στέγνωσε κι εξανεμίστηκε τo αλάτι.
Μα 'συ προσμένεις απ' το δίκαιον ουρανό
το στεριανό, το γητευτή, τον απελάτη.

Όταν θα σμίξεις με το φως που σε βολεί
και θα χαθείς μέσα σε διάφανη αμφιλύκη
πάνω σε πράσινο πετούμενο χαλί,
θα μείνει ο ναύτης να μετρά τo άσπρο χαλίκι


-Απ'τα λιγότερο γνωστά του ποιητή,αλλά πανεμορφο...

Καλησπέρα στην ΚΎΠΡΟ ΜΟΥ...