10 Φεβ 2011

Νίκος Καββαδίας:Ο ποιητής της αδελφοσύνης και των μεγάλων οριζόντων

Προσθήκη(10-2-11)
Πέρασε ένας χρόνος από την περσινή ανάρτηση.Συμπληρώνονται φέτος 101 χρόνια από τη γέννηση και 36 χρόνια από το θάνατο του Ποιητή.Αφιερώματα,εκδηλώσεις,συναυλίες,άρθρα,συζητήσεις έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται προς τιμήν του.Ωστόσο,ποτέ όλα τούτα δε θα είναι αρκετά...Ο Καββαδίας θα είναι πάντα ζωντανός,ανάμεσά μας και τα τραγούδια του θα είναι πάντα εξαιρετικά δημοφιλή,ιδιαίτερα στους νέους.
*************
Α. Ταπεινός

Αθήνα 1943

Οι δρόμοι κόκκινες γιομάτοι επιγραφές
τρανά την ώρα διαλαλούν την ορισμένη.
Αγέρας πνέει βορεινός απ' τις κορφές
κι αργοσαλεύουνε στα πάρκα οι κρεμασμένοι.
Μες στην Αθήνα όλα τα πρόσωπα βουβά
και περπατάν αργά στους δρόμους "εν κινδύνω"
ώς τις εφτά που θ' ακουστεί "Σιστάς Μοσκβά"
και στις οχτώ (βάλτ' το σιγά) "Εδώ Λονδίνο".

Φύσα ταχιά σπιλιάδα, φύσα βορεινή.
Γραίγο μου κατρακύλα απ'την Κριμαία.
Κατά τετράδες πάν στο δρόμο οι Γερμανοί
κάτου από μαύρη, κακορίζικη σημαία.

Μήνα το μήνα και πληθαίνουν οι πιστοί,
ώρα την ώρα και φουντώνει το μελίσσι
ώς τη στιγμή που μες στους δρόμους θ' ακουστεί
η μουσική που κάθε στόμα θα λαλήσει.

Ψευδώνυμη δημοσίευση αυτού του ποιήματος με σαφές πολιτικό μήνυμα μέσα σε οριακές στιγμές για τον Ελληνισμό και την Ανθρωπότητα. Μέσα στη ναζιστική κατοχή της Ελλάδας, όταν ο ποιητής ενταγμένος στο ΕΑΜ έγραφε στο παράνομο περιοδικό "Πρωτοπόροι" τον Δεκέμβριο του 1943.
(Σημ. το ποίημα ανάρτησε σε σχόλιο ο φίλος Γιώργος Μύαρης)

***************

***************

Αφιέρωμα 1ο
Νίκος Καββαδίας (11 Ιανουαρίου 1910 - 10 Φεβρουαρίου 1975)
Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του και τα 35 από το θάνατό του, είναι καιρός να τιμήσουμε το μεγάλο ποιητή και να μελετήσουμε το έργο του.
Στη σημερινή ανάρτηση επέλεξα να παραθέσω αυτούσιο το κείμενο που ακολουθεί για δύο κυρίως λόγους:
  1. Γιατί σ΄αυτό το εξαιρετικό άρθρο(δημοσιεύτηκε στο Βήμα, δυο μέρες μετά το θάνατο του ποιητή) ο Στρατής Τσίρκας καταφέρνει να συμπυκνώσει,με τη χαρακτηριστική γραφή του και με μοναδικό τρόπο, το μεγαλείο της ποίησης του Καββαδία .Αυτή η κριτική αποτίμηση θα παραμένει η καλύτερη,νομίζω,απ΄όσες στη συνέχεια γράφτηκαν,εσαεί αξεπέραστη.
  2. Ο δεύτερος,εξίσου σημαντικός λόγος, είναι γιατί, φέτος το Υπουργείο Παιδείας έχει θέσει ως πρώτο στόχο της χρονιάς, την αποτροπή του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω της εκπαίδευσης,στο πλαίσιο του δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου.Κατά τη γνώμη μου,"ο ποιητής της αδελφοσύνης και των μεγάλων οριζόντων",όπως τον αποκαλεί ο Τσίρκας,μπορεί να αξιοποιηθεί για την προώθηση αυτού του στόχου.
Νίκος Καββαδίας:
Ο ποιητής της αδελφοσύνης και των μεγάλων οριζόντων
Του Στρατή Τσίρκα


Πλήθος φίλων και θαυμαστών ακολούθησε χθες το απόγευμα την κηδεία του Νίκου Καββαδία, του κοσμαγάπητου ποιητή των «Μαραμπού»(1933),«Πούσι»(1947) και της «Βάρδιας»(μυθιστόρημα 1954).
Νοσταλγός των μεγάλων οριζόντων, άδολος ποιητής για την αδελφοσύνη ανάμεσα σ΄ όλες τις φυλές και σ΄ όλους τους ανθρώπους του μόχθου και του πνεύματος, ήταν και ατρόμητος και περατάρης. Στην άλλη όχθη θα τον περιμένουν οι κατατρεγμένοι από την ξένη μισαλλοδοξία και τη νεοελληνική κακοριζιμιά που βοήθησε: Η Μέλπω Αξιώτη,ο Μ.Πορφυρογένης,ο Ν. Καραγιάννης, η Ελπίδα και ο Θρ. Καστανάκης, ο Στρ. Ζερμπίνης και πολλοί άλλοι. Θα τον αποζητούν οι συνάδελφοί του ναυτεργάτες που τον λάτρευαν, ο λιμανάκτιος κόσμος του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης και της Αλεξάνδρειας, οι τύποι της Τζένοβας, οι συνδικαλιστές και αντιφασίστες αγωνιστές της Μασσαλίας, της Βαρκελώνης και του Σαντιάγκο, οι εξωτικές γυναίκες της Βηρυτού, του Βαλπαραίζο, της Κεϋλάνης και του Χαρμπίν. Άδικα θα τον περιμένουν οι ωκεανοί, η πικρή κι αξεδίψαστη αγάπη του, η θάλασσα.

Χρόνια πολλά, κάθε είκοσι μέρες ερχόταν με το βαπόρι της γραμμής στην Αλεξάντρεια, μαρκονιστής μαζί κι εξάγγελος της άμοιρης πατρίδας με μόνη του απόλαυση την τροφή των ταπεινών, λίγα κουκιά με μπαμπακόλαδο και ρίγανη ,την ηδονική μυρωδιά των γιασεμιών, τη ζεστή σάρκα των χαμένων γυναικών του Κομπακίο.
Μα πάνω απ΄όλα έβαζε την Ποίηση. Γι΄ αυτή  γνοιαζόταν, γι΄ αυτήν κουβέντιαζε στις εξόδους του από Βηρυτό με τον Σεφέρη, πρέσβη τότε εκεί:
"Να πουν μια μέρα πως γράψαμε σωστά Ελληνικά".
Και πάντα, μια ώρα πριν σφυρίξει το καράβι του, γύρευε ταξί. Φοβόταν μήπως φύγει και μείνει ξέμπαρκος. Και να που το καράβι τώρα τον άφησε για πάντα.
Εκείνο που κατόρθωσε και θα μείνει αιώνια κληρονομιά στα Γράμματά μας είναι τούτο:
Στην Ελληνική δίψα της θαλασσινής αναζήτησης, για την προσέγγιση της ψυχής με την απέραντη ομορφιά του ανθρώπου και της φύσης, για τη χαρά και τον εξευγενισμό τους, έδωσε με την ποίησή του ένα ρίγος και μια νέα διάσταση, ρωμέϊκη αλλά δίχως στενόκαρδα σύνορα.
Κι αυτό οι νέοι του τόπου του, αγόρια και κορίτσια, που επάνω τους ακούμπησε τις ελπίδες του  και που με τη σειρά τους ,αγάπησαν με πάθος το έργο του και τον άνθρωπο του έργου, θα έχουν πάντα μπρος τα μάτια τους, όπως τους φάρους που τραγούδησε:
Δικαιοσύνη, έρωτα κι ελευθερία.
Ο Νίκος Καββαδίας ήταν το καμάρι κι η κολόνα των αδελφών του και των ανιψιών του. Αυτές τις μέρες ετοίμαζε μια καινούργια συλλογή με ανέκδοτα ποιήματα με τον τίτλο: «Τραβέρσο» που θα εκδώσει ο Κέδρος.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει, αν και ξέρω πως τον τάφο του θα τον ήθελε ακόμη πιο δροσερό:"προτιμώ τα ψάρια από τους σκούληκες" συνήθιζε να λέει.
Μα σ΄ αυτόν τον τόπο της έξαρσης και των δακρύων, ποιος ακόμη μπορεί να πει πως ορίζει τη μοίρα του;
Η κηδεία
Την κηδεία του Ν.Καββαδία παρακολούθησαν πλήθος εκπροσώπων του πνευματικού κόσμου. Τον ποιητή αποχαιρέτισε ο πατέρας Πυρουνάκης και μέλη της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρείας Νέων Ελλήνων Λογοτεχνών. Πάνω από τον τάφο του είπε λίγα και συγκινητικά λόγια, ένας ναυτεργάτης.
Βήμα,12 Φεβρουαρίου 1975
*************
Για τον Νίκο Καββαδία(ενδεικτικά):
- Σύντομο βιογραφικό,Τζένια Καββαδία,"Νίκος Καββαδίας, Του πολέμου και Στο άλογό μου",εκδ.Άγρα
- Νίκος Καββαδίας: www.nikoskabbadias.blogspot.com/

- Λογοτεχνούμε: sites.google.com/site/logotechnoume/logotechnoume/Home

- Εθνικό Κέντρο Βιβλίου:www.ekebi.gr

**************

14 σχόλια:

rose είπε...

ευχαριστώ

(νομιζω απο τα 5 γυμνασια της λευκωσίας μόνο ένα θα ασχοληθει φέτος με τον Καββαδία και αναρωτιεμαι τι καλυτερος ποιητης για τους 12χρονους απο εκεινον? Ουτε τα 100χρονα δεν "αξιοποιηθηκαν")

KOSTAS PAP είπε...

Τι να πω για τα υπέροχα ταξίδια που έκανα μέσα από τους στίχους του (και κάνω ακόμα). Ο ποιητής των μεγάλων οριζόντων, όπως λες.
Καλή μέρα

Νάσια είπε...

"(...) έδωσε με την ποίησή του ένα ρίγος και μια νέα διάσταση, ρωμέϊκη αλλά δίχως στενόκαρδα σύνορα."

Νομίζω πως πιο πολύ σ' αυτή τη φράση του Τσίρκα συμπυκνώνεται η μοναδικότητα της ποίησης του Καββαδία.

Μιας ποίησης μ' αέρα θαλασσινό, κι άρα μιας ποίησης εξ ορισμού ταξιδεύτρας, ευρύχωρης κι ανοιχτής σε νέες λέξεις, νέες εικόνες, νέες ιδέες, νέες νοοτροπίες, νέες αντιλήψεις, απελευθερωμένης από μικροαστικές γκρίνιες, εμμονές κι επαναλήψεις, απογυμνωμένης από κοινότυπες φόρμες, όρια και ταμπού.

Εξαιρετική η επιλογή σου!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Πολύ ωραία ανάρτηση, Εύα. Για όσους μένουν ιδανικοί και ανάξιοι εραστές των γαλάζιων πόντων και για όλους.
Χαιρετισμούς

Λεμέσια είπε...

Ο Καββαδίας ενσαρκώνει μια απόλυτα βιωματική ποίηση του Ελληνισμού εν πλω, ως αυτούσιος πρέσβης της θαλάσσιας διασποράς μας.

"Τι να σου τάξω ατίθασο παιδί να σε κρατήσω
Παρηγοριά μου ο σάκος μου, σ' Αμερική κι Ασία
Σύρμα που εκόπηκε στα δυο και πως να το ματίσω;
Κατακαημένε, η θάλασσα μισάει την προδοσία."

Τα ταξίδια του έγιναν η λυρική μας γέφυρα με τον υπόλοιπο κόσμο.

Μόλις πρόσφατα γνώρισα μία κοπέλα από την Κίνα που έχει σπουδάσει στο Χαρμπίν και με κοιτούσε έκπληκτη, όταν άρχισα να της διηγούμαι για τον Καββαδία και τη γενέτειρά του...

VAD είπε...

Τρελός Μουσώνας ράγισε μεσονυχτίς τα ρέλια.
Στο χέρι σου χλωρό κλαρί, χαρτί κι ένα φτερό.
Τέσσεροι κάμανε καιροί τα ρούχα σου κουρέλια.
Να σε σκεπάσω θέλησα, γλιστράς και δε μπορώ.

Ετσι,αντί για σχόλιο...

Καλή σου μέρα,Ευα μου...

Eva Neocleous είπε...

(Αγαπητοί φίλοι,απολογούμαι για την κάποια μικρή "απουσία".Συνεχίζει να με ταλαιπωρεί ένα οξύ αυχενικό σύνδρομο...)

rose,
έχουμε χρόνο για τα 100χρονα.Βέβαια,καθόλου σίγουρο δεν είναι,αν για κάποιους συνεχίζει να είναι ένας από τους "κατατρεγμένους"...
Ύστερα,μπορεί να ενοχλούν κι οι μεγάλοι ορίζοντες...Ποιος ξέρει;

Κώστα Παπαποστόλου,
σ΄όλους μας χαρίζει αυτά τα υπέροχα,μακρινά ταξίδια...
Την καλημέρα μου

Νάσια,
σ΄ευχαριστώ.Κι εγώ πιστεύω πως τα λόγια του Τσίρκα απηχούν τη μοναδικότητα της ποίησης του Καββαδία.Ομολογώ ότι,χρειάστηκε να μεταφέρω σε ηλεκτρονική μορφή το κείμενο,μιας και δεν το βρήκα στο "Βήμα".Άξιζε τον κόπο όμως.
Πολύ εύστοχη και η δική σου κριτική για την "ταξιδεύτρα ποίηση" του Καββαδία!

Eva Neocleous είπε...

Διονύση,
σ΄ευχαριστώ!
Χαιρετισμούς,λοιπόν,σε όσους αναζητούν μέσα από τους στίχους του Καββαδία,την απεραντοσύνη των οριζόντων και την αξεπέραστη ομορφιά.
Καλές κυριακάτικες εξορμήσεις στο 6ο Λύκειο...

Λεμέσιά μου,
όμορφα τα λες...Και ξέρω πόσο σου αρέσει ο Καββαδίας!
Γεννήθηκε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Μαντζουρίας,στην περιοχή του Χαρμπίν,που λεγόταν τότε Νικόλσκι Ουσουρίσκι,κοντά στον ποταμό Ουσσούρ.
Προφανώς δεν τον ήξερε η κοπέλα,ε;
Να΄σαι καλά...

VaD,
αν δεν είσαι εσύ λάτρης του Καββαδία,τότε ποιος θα είναι;
Χαιρετίσματα στο Χαρτούμ και καλή σου Κυριακή, Βασίλη μου.

Eva Neocleous είπε...

Το διάβασα χθες στα "Νέα" και το μοιράζομαι μαζί σας:
Τα Νέα,20-2-2010
"ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύπριος δημοσιογράφος και λογοτέχνης
Υπήρξε φυσιογνωμία του πνευματικού και δημοσιογραφικού χώρου. Ξεκίνησε διευθύνοντας στην πατρίδα του, την Κύπρο, το πρώτο λογοτεχνικό της περιοδικό. Ερχόμενος στην Ελλάδα συνδέθηκε με την έκδοση των δύο πρώτων λογοτεχνικών επιθεωρήσεων της Αριστεράς (1927-28). Διεισδυτικός κριτικός, έδινε προτεραιότητα στον κοινωνικό χαρακτήρα της τέχνης. Μια απρόσμενη αστοχία του στο «Πούσι» αποκτά επικαιρότητα λόγω της φετινής εκατονταετηρίδας Καββαδία. Ποιος είναι;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Το «Πούσι» θόλωσε τη ματιά του
Ο Αιμίλιος Χουρμούζιος (1904-1973) γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου, όπου εξέδωσε το βραχύβιο φυλλάδιο «Αβγή» (1924-25) με αξιόλογη λογοτεχνική ύλη. Στη συνέχεια στην Αθήνα διηύθυνε δύο σημαντικά έντυπα που είχαν οργανική σχέση με το Κομμουνιστικό Κόμμα: «Λογοτεχνική επιθεώρηση» και «Νέα Επιθεώρηση» (1927-1928).
Αν και από τις αρχές της δεκαετίας του ΄30 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τον Τύπο, στο κέντρο των ενδιαφερόντων του βρισκόταν πάντα η λογοτεχνία. Εξάλλου, παρά την απομάκρυνσή του από την Αριστερά- όχι με δική του επιλογή-, συνέχισε να συνεργάζεται με τους ανθρώπους της και να συμμετέχει σε κοινές προσπάθειες. Η αποτίμηση του έργου του Αιμίλιου Χουρμούζιου έγινε σε πολυσέλιδα αφιερώματα λογοτεχνικών περιοδικών (Ευθύνη, Νέα Εστία κ.ά.). Ο συνήθως ευγενής και νηφάλιος κριτικός ήταν ιδιαίτερα επικριτικός και αιχμηρός για το «Πούσι», την αισθητικά αρτιότερη συλλογή τού Νίκου Καββαδία. Θεώρησε ότι «Η ποίησή του δεν είχε ήθος» δεν περιείχε «μια νύξη, κάποια ενθύμηση από την τραγωδία των δέκα χρόνων αγωνίας και θανάτου» που προηγήθηκαν. (Νέα Εστία, 1947)"
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=4561524&enthDate=20022010

Σχόλιο:η αρνητική κριτική του Χουρμούζιου πρέπει να συνδεθεί με την εποχή που γράφτηκε και ως τέτοια να ιδωθεί.

ποραντίδα είπε...

Εξαιρετική η επιλογή και πολύ ξεχωριστά τα σχόλια σου Εύα.

“Και πάντα η θάλασσα πολλά μου λέει όταν ηχεί”. Κάτι ήξερε αυτός ο μοναδικός“περατάρης”, όπως υπέροχα και μοναδικά περιγράφει ο Τσίρκας τον Κόλια. Το θαλασσινό Σεβάχ της ποίησης που ταξίδεψε στα λιμάνια του κόσμου κρατώντας σφικτά το λύχνο του Αλαντίν. Ίσως επειδή κατάλαβε από νωρίς τους θολούς καιρούς του Πούσι.
Άγρυπνος, στη Βάρδια της ποίησης και του πνεύματος, χωρίς να ανεμίζει καμιά παντιέρα στο “καράβι” του. Πάντα με το τατουάζ της γοργόνας στο μπράτσο του, παρέα με θαλασσοδαρμένους ναυτικούς που η ζωή τους έσταζε ιδρώτα, μόχτο και αίμα. Αλλά και με τους αδικημένους όπου γης που αποκομμένοι απο οτιδήποτε δικό τους, κουβαλούσαν τα αλλεπάλληλα ναυάγια τους. Αυτά της στεριάς, της ζωής και του έρωτα. (Στα νύχια μπαίνει το κατράμι και τ΄ανάβει/χρόνια στα ρούχα το ψαρόλαδο μυρίζει/κι ο λόγος της μες στο μυαλό σου να σφυρίζει/ “ο μπόυσουλας είναι που στρέφει ή το καράβι”/).

Λυπούμαι, έλεγε, εκείνους που δεν ονειρεύονται. Ευτυχώς τα καράβια, οι θάλασσες, οι ωκεανοί και τα λιμάνια του Καββαδία μας συντηρούν ακόμα το όνειρο. Μαζί και αυτή την υπέροχη θαλασσινή και καραβίσια οσμή της περιπέτειας και την πρόκληση για ένα, έστω, χορό πάνω στο φτερό του καρχαρία. Και ας έλεγε ο αθεόφοβος διαβατάρης, αφού γύρισε τον κόσμο και γνώρισε τη θεατή και αθέατη όψη του, ότι “ όλον τον κόσμο γύρισες, μα τίποτε δεν είδες/μές στο μετάξι κρύβονται της Ίντιας οι σκορπιοί”

Συγχαρητήρια Εύα. Καλή συνέχεια...

Eva Neocleous είπε...

Ποραντίδα μου,
τι να προσθέσω άλλο σ΄αυτά τα τόσο κατατοπιστικά που καταθέτεις!
Όλοι,νομίζω, που σχολιάζουμε εδώ, έχουμε μια ιδιαίτερη αγάπη στον άδολο αυτό ποιητή(που λέει κι ο Τσίρκας).Ίσως γιατί δε νοιαζότανε για τα κοινότοπα,για την προβολή,για τα μικρά...Ίσως ακόμα και γιατί τον κατάτρεξαν...Πιο πολύ όμως για την ομορφιά αυτής της απέραντα ταξιδιάρικης ποίησης.
Πολύ σ΄ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.
Και σε σένα, καλή συνέχεια και πάντα με τόσο μεστά σχόλια...

Κώστας είπε...

Εξαιρετική επιλογή!
Ελπίζουμε να μην ξεχαστεί και πάλι ο Καββαδίας,εκατό χρόνια από τη γέννησή του...

Phivos Nicolaides είπε...

Καταξιωμένος ποιητής, πολύ ωραί η επιλογή σου Εύα. Καλή σου μέρα!

Ανώνυμος είπε...

Α. Ταπεινός

Αθήνα 1943

Οι δρόμοι κόκκινες γιομάτοι επιγραφές
τρανά την ώρα διαλαλούν την ορισμένη.
Αγέρας πνέει βορεινός απ' τις κορφές
κι αργοσαλεύουνε στα πάρκα οι κρεμασμένοι.
Μες στην Αθήνα όλα τα πρόσωπα βουβά
και περπατάν αργά στους δρόμους "εν κινδύνω"
ώς τις εφτά που θ' ακουστεί "Σιστάς Μοσκβά"
και στις οχτώ (βάλτ'το σιγά) "Εδώ Λονδίνο".

Φύσα ταχιά σπιλιάδα, φύσα βορεινή.
Γραίγο μου κατρακύλα απ'την Κριμαία.
Κατά τετράδες πάν στο δρόμο οι Γερμανοί
κάτου από μαύρη, κακορίζικη σημαία.

Μήνα το μήνα και πληθαίνουν οι πιστοί,
ώρα την ώρα και φουντώνει το μελίσσι
ώς τη στιγμή που μες στους δρόμους θ' ακουστεί
η μουσική που κάθε στόμα θα λαλήσει.

Ψευδώνυμη δημοσίευση αυτού του ποιήματος με σαφές πολιτικό μήνυμα μέσα σε οριακές στιγμές για τον Ελληνισμό και την Ανθρωπότητα. Μέσα στη ναζιστική κατοχή της Ελλάδας, όταν ο ποιητής ενταγμένος στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο έγραφε στο παράνομο περιοδικό "Πρωτοπόροι" το Δεκέμβρη του 1943.

Υ.Γ.1 Για όλους αυτούς που στους σκοτεινούς διαδικτυακούς καιρούς μας αποδεικνύονται επιλήσμονες.
Κι ο ποιητής που δεν υπήρξε ο αφελής του τραγουδιού και της εκτόνωσης...

Υ.Γ.2 Εύα, εξαιρετική η δουλειά σου.
Χτες βράδυ ο ..δαίμων του Διαδικτύου άρπαξε το σχόλιο και το εξαφάνισε!

Γιώργος Μύαρης