Από την παρουσίαση της Λευκής Σελίδας στο Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα,στις 28 Σεπτεμβρίου 2022.
Η κριτική του φιλολόγου,συγγραφέα Κωνσταντίνου Μάντη.
Εύα Νεοκλέους, Λευκή Σελίδα
«Είναι η ποίηση καημός / κι οι λέξεις της πληγές / που αναβρύζουν αίμα» αναφέρει η Εύα Νεοκλέους, και αυτό ακριβώς διαπιστώνουμε στα ποιήματά της. Με απολύτως ειλικρινή διάθεση η ποιήτρια αγγίζει θέματα πολύ προσωπικά και ιδιαιτέρως επώδυνα. Από τη βασανισμένη πατρίδα: «Διαπεραστικός ήχος σειρήνων. / Βρυχηθμός πληγών / που αιμάσσουν. / Σε νησί / με μνήμες / οδύνες…», στις ατομικές απώλειες προσώπων πολύ αγαπημένων: «Πατέρα θυμάμαι / μού ‘λεγες “δε θα φύγω, θα ‘μαι για σένα εδώ”», στον χαμένο έρωτα: «Ήθελα να σου πω για κείνο το βράδυ / που σ’ έψαχνα στους βρεγμένους δρόμους», κι από εκεί στην απάνθρωπη σκληρότητα του σύγχρονου κόσμου: «Το φεγγάρι λαμπύριζε αίμα / στα παγωμένα νερά του Αιγαίου / κι οι παιδικές φωνούλες / έγιναν ηχώ στα κύματα / της ασπλαχνίας μας.»
Τα ποιήματα της συλλογής -ένα προς ένα- προσεγγίζουν ζητήματα που αφορούν άμεσα την ίδια την ποιήτρια και φανερώνουν είτε προσωπικά της βιώματα και συναισθήματα, είτε τη δική της ανταπόκριση σε γεγονότα ευρύτερου αντικτύπου. Κατ’ αυτό τον τρόπο, κάθε ποίημα αποκαλύπτει και μια αλήθεια αντλημένη από την ψυχή της δημιουργού. Κάθε ποίημα μας επιτρέπει να γνωρίσουμε καλύτερα τα όσα απασχολούν επίμονα τη σκέψη της και την καρδιά της. Φέρουν στο φως αλήθειες αφιλτράριστες, γι’ αυτό και συγκινούν: «Μα ‘ρτασιν γρόνοι δίσεκτοι / τα γέλια εσταματήσαν. / Ερήμωσαν οι γειτονιές / τζι οι στράτες εσιγήσαν…».
Η ποιήτρια προσεγγίζει θέματα επώδυνα, μα δεν παρασύρεται στην απελπισία ή στην παραίτηση. Διατηρεί ακέραια την ανθρώπινη εκείνη πλευρά που αποζητά την ελπίδα και πιστεύει στο όνειρο:
«Και θα ‘ρθει κάποτε η μέρα / που η ομορφιά / θ’ ακτινοβολήσει παντού. / Και τότε / τα πλοκάμια της κακίας / θα πλαντάξουν με πάταγο…». Διασφαλίζεται, έτσι, μια ισόρροπη σχέση ανάμεσα στην οδύνη και την απαντοχή, στην απώλεια και την προσδοκία. Ίσως ασύνειδα, ίσως απρομελέτητα, το ψυχικό σθένος της ποιήτριας την αποτρέπει από το να υποκύψει στο βάρος της θλίψης και την οδηγεί ανά τακτά διαστήματα στη θέαση της φωτεινής όψης της ζωής: «Και περισσεύει η ομορφιά / από τους Μάηδες / κι η λάμψη της / ύμνος ταπεινοσύνης…».
Αξιοσημείωτος είναι ο τρόπος με τον ο οποίο χρησιμοποιεί η ποιήτρια τον λόγο προκειμένου να τονίσει τα μεταδιδόμενα νοήματα. Ενδεικτικά, στο ποίημα «Ήχος σειρήνων», η παρήχηση του «σ», η επαναφορά του «συν» και ο χωρισμός σε ημιστίχια ισοσύλλαβα σε σχήμα χιαστό, αποδίδουν τόσο τον «συριστικό» ήχο των σειρήνων όσο και το έντονο καρδιοχτύπι που δημιουργεί ο φόβος από τους συνειρμούς που δημιουργεί το άκουσμά τους: «Σαράντα ένα, συν ένα / συν χρόνια χωρίς αριθμό». Αντιστοίχως, στίχοι αρηματικοί αποδίδουν με δραστική ενάργεια την ένταση των συναισθημάτων: «Με λέξεις ταπεινές / όλο το σύμπαν», όπως εμφατικά συμβαίνει στο ποίημα «Μνήμες»: «Γενέθλια μέρα / μνήμες από φιλιά μανούλας / δώρα αγκαλιές ζεστές / και όνειρα για τα μεγάλα κουτιά / με τις χρωματιστές κορδέλες…».
Εμφανής, συνάμα, είναι η πρόθεση της ποιήτριας να συνομιλήσει με τους μεγάλους δημιουργούς της κυπριακής ποίησης, όπως ενδεικτικά συμβαίνει με τον Κώστα Μόντη, την τεχνική των επιγραμματικών αποστροφών του οποίου αξιοποιεί και η ίδια: «Άνοιξη»: «Γλιστράς ανελέητα / και μας ξεφεύγεις».
Η συνάντηση, βέβαια, με προγενέστερους και συγκαιρινούς ποιητές της Κύπρου προκύπτει ούτως ή άλλως στα ποιήματα εκείνα που αποδίδουν τον πόνο για την τραυματισμένη πατρίδα. Το συλλογικό τραύμα της τουρκικής εισβολής αποτυπώνεται εμφατικά στην ποίηση της Εύας Νεοκλέους, φανερώνοντας το αναπόφευκτο δέσιμο με την πατρική γη και τα δεινά της: «Στο νησί μου / μαυρίζουν όλα / κάθε Ιούλη. / Για ποια ιστορία μου μιλάς; / Κι αυτή ακόμα / πενθεί σιωπή…».
Ο πόνος για την πατρίδα, ωστόσο, βρίσκει το αντίβαρό του στην τρυφερότητα του ερωτικού συναισθήματος είτε αυτό παρουσιάζεται ως πολύτιμη μνήμη είτε ως παρόν ή προσδοκία: «Αν μου χάριζες ένα φθινόπωρο / θα γινόμουν άνεμος / που στροβιλίζει τα πεσμένα φύλλα», «Αύγουστος πάλι και του ήλιου το λαμπύρισμα / σμίγει με την αλμύρα των φιλιών σου», «Θα μετρώ τα φθινόπωρα / που δεν ήταν της λύπης. / Που ήταν χάδι κι αγκάλιασμα / απαλό σαν τα φύλλα.»
«Ανάμεσα στον πρόλογο / και τον επίλογο / μεσολαβεί / ένας χρόνος ύπουλος.» σημειώνει η ποιήτρια, αποδίδοντας, υπό μία έννοια, την απαιτητική διαδικασία κυοφορίας μιας νέας ποιητικής συλλογής. Μια διαδικασία που δεν υπαγορεύεται από τη βούληση του δημιουργού, μήτε υπηρετεί κάποια προσχεδιασμένη πρόθεση, όταν πρόκειται για τη γένεση γνήσιων ποιημάτων. Ο δημιουργός είναι αναγκασμένος να αναμένει υπομονετικά την έλευση κάθε νέας ποιητικής ιδέας, χωρίς επί της ουσίας να μπορεί να προδιαγράψει μήτε το περιεχόμενό της μήτε τον χρόνο ολοκλήρωσής της. Κατ’ αυτό τον τρόπο χρειάστηκε να μεσολαβήσουν πέντε χρόνια από την κυκλοφορία της πρώτης συλλογής της Εύας Νεοκλέους, Σημάδια για το δρόμο, μέχρι να φτάσουμε στη Λευκή σελίδα. Πέντε χρόνια αναμονής, τα οποία αποδείχτηκαν γόνιμα και μας χάρισαν εξαίρετες συνθέσεις, ικανές να μας παρασύρουν στον προσωπικό κόσμο της δημιουργού: «Δεν είναι για του λόγου μας / η άνοιξη. / Εδώ η ελπίδα απαγορεύτηκε / εδώ απλώθηκαν / οριστικά οι χειμώνες…».
«Ανάμεσα στον πρόλογο / και τον επίλογο / μια λευκή σελίδα / χωρίς αρίθμηση / κλέβει πάντα / την παράσταση…», πρόκειται για τη λευκή εκείνη σελίδα που υπενθυμίζει στον δημιουργό -και προϊδεάζει τον αναγνώστη- πως κι αυτή τη φορά μια ποιητική ιδέα πολύτιμη παρέμεινε επίμονα ασύλληπτη. Πρόκειται για τη λευκή εκείνη σελίδα που δίνει την υπόσχεση νέων κυοφορούμενων ποιημάτων και μιας συνέχειας, αφού η ποίηση δεν αφήνει ποτέ ήσυχη τη σκέψη και την ψυχή ενός αληθινού δημιουργού.
Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας.
Κωνσταντίνος Μάντης
****
Ευχαριστώ θερμά τον φίλο Κωνσταντίνο Μάντη για την τιμή που μου έκανε να γράψει αυτό το υπέροχο κείμενο για την ποιητική συλλογή μου! Και δεν είναι η πρώτη φορά που γράφει για τους στίχους μου.Αναλύσεις ποιημάτων και αξιοποίηση στίχων μου βρίσκει κανείς τόσο στα βιβλία του όσο και στις αναρτήσεις στο ιστολόγιό του.
Και εδώ το εξαιρετικό Ιστολόγιο του Κωνσταντίνου:latistor.blogspot.com
1 σχόλιο:
«Το φεγγάρι λαμπύριζε αίμα / στα παγωμένα νερά του Αιγαίου / κι οι παιδικές φωνούλες / έγιναν ηχώ στα κύματα / της ασπλαχνίας μας.»
Δημοσίευση σχολίου