Το άσπρο του έρωτα στου έρωτα το μαύρο,Σταύρος Σταύρου.Μια απόπειρα προσέγγισης...

…το άσπρο του έρωτα…στου έρωτα το μαύρο,Σταύρος Σταύρου

«…Αγάπησα την ποίηση κι εκείνη με αγάπησε πολύ λιγότερο, με αποτέλεσμα ό,τι γράφω να μην ξεφεύγει ποτέ από τη σκιά της παρα-ποίησης. Δεν γράφω για να θυμηθώ και οπωσδήποτε δεν γράφω για να ξεχάσω. Στην πραγματικότητα γράφω, γιατί δεν αντέχω
τον ήχο της φωνής μου. Είναι που μικρός ήθελα να’ μαι ένα ταπεινό σπουργίτι κι όχι να έχω τη λαλιά των ανθρώπων. Έτσι οι λέξεις μου δεν έχουν να πουν τίποτε άλλο, πέρα από τα αυτονόητα: γεννήθηκα και θα πεθάνω και στο διάστημα που μεσολαβεί πασχίζω να αποδείξω το αντίθετο και των δύο περιπτώσεων».

Είναι απόσπασμα από το προλογικό σημείωμα του Σταύρου Σταύρου στη νέα ποιητική του συλλογή  «…το άσπρο του έρωτα… στου έρωτα το μαύρο» που κυκλοφόρησε πρόσφατα και είναι η δεύτερη που καταθέτει ο ποιητής.

Η συλλογή «Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα», που απέσπασε πολύ θετικές κριτικές, ήταν αυτή με την οποία πρωτοεμφανίστηκε, ένα χρόνο πριν.

Τα όσα δηλώνει πιο πάνω ο Σταύρου είναι χαρακτηριστικά για τη σχέση του με την ποίηση. Η αγάπη του γι’ αυτήν τον κάνει να την προσεγγίζει ταπεινά, με δέος και ευλάβεια, ενώ ταυτόχρονα την υπηρετεί με πάθος.

Το βιβλίο ξεχωρίζει για τον πρωτότυπο σχεδιασμό του με τα ανάποδα βιβλία. Πρόκειται στην ουσία για δύο βιβλία ξεχωριστά, που τα συνδέει όμως το κοινό στοιχείο του έρωτα. Ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει όποιο από τα δύο θέλει να διαβάσει πρώτο. Ο συγκεκριμένος σχεδιασμός θα μπορούσε να παραπέμπει στο δίπολο του άσπρου και του μαύρου, της ζωής και του θανάτου, της θέσης και της αντίθεσης. Η επιλογή του ποιητή να εκδώσει ένα τόμο με δύο βιβλία δεν είναι τυχαία.

 

Σε πρόσφατη συνέντευξή του (Ιστολόγιο Επισημάνσεις) ο ποιητής αναφέρει μεταξύ άλλων: «…σε κανένα βιβλίο δεν υπάρχουν τα δύο πρόσωπα του έρωτα μαζί, οι δύο του όψεις. Ο ίδιος ο σχεδιασμός του βιβλίου είναι μοναδικός και συνιστά αυτό ακριβώς. Αυτό το βιβλίο είναι η βιογραφία εκατομμυρίων σχέσεων, η πορεία   εκατομμυρίων σχέσεων μέσα στο χρόνο  και όποιος ερωτεύτηκε, έστω και μια φορά, θα βρει μέσα στο βιβλίο κάτι που τον αφορά προσωπικά. Είναι θα έλεγα ένας μονόλογος με χιλιάδες ανθρώπους για το συγκλονιστικό αυτό φαινόμενο που λέγεται έρωτας».

Φιλοτέχνηση:Εύα Νεοκλέους

 Στο «άσπρο του έρωτα… στου έρωτα το μαύρο», 139 σελίδες συνθέτουν το «άσπρο» και 127 το «μαύρο», ενώ παρεμβάλλονται και κάποιες λευκές σελίδες ανάμεσα στα δύο μέρη, που συνιστούν άλλο ένα έξυπνο εύρημα. Από το βιβλίο απουσιάζουν τα περιεχόμενα, άλλη μια ένδειξη για το ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια τυπική, κλασική έκδοση. Μπορεί να θεωρηθούν ως τίτλοι των ποιημάτων οι στίχοι που προτάσσονται στην προηγούμενη σελίδα, στίχοι που λειτουργούν και ως αυτόνομα ολιγόστιχα ποιήματα και που είναι δυνατόν,σε κάποιες περιπτώσεις, να συμπληρωθούν από τους επιλογικούς στίχους κάθε ποιήματος. Αυτόνομα, επίσης, λειτουργούν και οι επιλογικοί στίχοι.

Παραδείγματα με τίτλους:

Εκεί που φτάνουν τα μάτια σου

όλες οι θάλασσες της γης…(σ.33)

ή

Γιασεμί αναρριχόμενο

 το λευκό των ματιών σου…(σ.37)

ή

Απόγευμα με χιλιάδες αγάπες

σε κάθε γειτονιά…(σ.49)

Παραδείγματα με επιλόγους:

κι άλλη ελπίδα να μην έχω

από την υπόσχεση της επόμενης φοράς.(σ.63)

ή

γιατί μέσα στο όνειρο δεν είναι ποτέ πολύ αργά

για τίποτα.(σ.71)

Παραδείγματα προλόγων και επιλόγων που μπορούν να ιδωθούν ως αυτοτελή ποιήματα:

Είναι αλήθεια για τα χελιδόνια

όλο και πιο αργά…(σ.41)

…κι από τότε ήταν κάθε μέρα για μας

όλο και πιο αργά.(σ.43)

ή

Στέλνω το φιλί σου σε

 αλλεπάλληλα όνειρα λευκά…(σ.117)

κι όλα τα φθινοπωρινά φύλλα ανασταίνονται απόψε

και γίνονται αστέρια.(σ.119)

Το ύφος είναι πεζολογικό. Ο ποιητής αποδίδει ποιητικά τον πεζό λόγο. Αυτό το στοιχείο,  σε συνδυασμό και με ένα παραληρηματικό λόγο που θαρρείς και ασθμαίνει, προσδίδει αμεσότητα και ζωντάνια στο κείμενο. Ο λόγος, χωρίς να κατακερματίζεται, κυλά ακατάπαυστα, «αγνοώντας» την παραδοσιακή χρήση των σημείων στίξης. Ο αναγνώστης, με κομμένη την ανάσα, συμμερίζεται την αγωνία και τον πόνο του κεντρικού προσώπου και συμπάσχει. Συχνή είναι και η χρήση των αποσιωπητικών, τα οποία είναι δηλωτικά τόσο της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας, όσο και των πολλαπλών ενδεχομένων και ερμηνειών.

 Ο πρωταγωνιστής, το «εγώ», που είναι γένους αρσενικού, εξιδανικεύει το «εσύ»,τη γυναίκα, στο οποίο απευθύνεται. Για κείνον είναι η ξεχωριστή, η πολύτιμη, η αγαπημένη που για χάρη της μπορεί να κάνει τα πάντα, «επειδή την αγαπά».Έτσι, επιστρατεύει χιλιάδες λέξεις και εικόνες για να εκφράσει αυτή την απέραντη αγάπη του.

 Στο «άσπρο» τα πάντα παραπέμπουν στο όνειρο, στην αθωότητα και στην ομορφιά. Η φύση γίνεται αρωγός και προσφέρει απλόχερα τη βοήθειά της στην εναγώνια αναζήτηση του άπιαστου. Η βροχή, η θάλασσα, τα κοχύλια, ο ουρανός, τα αστέρια, τα δέντρα, οι αυλές, τα γιασεμιά, οι παιδικές χαρές συνθέτουν πανέμορφες, λυρικές εικόνες. Ο έρωτας κυρίαρχος, το λευκό κυρίαρχο, σε ένα συνταίριασμα που συνεπαίρνει. Άλλοτε πάλι μεταφερόμαστε σε πολιτείες και πολύβουους δρόμους, σε παιδικές χαρές ή σε χώρους και πρόσωπα από τη μυθολογία και την ιστορία για να ακολουθήσουμε το ταξίδι του ήρωα προς την ιέρωση του έρωτα.

«Τις Κυριακές να κοιτάς πάντα τη θάλασσα, ό,τι κι αν γίνει μη χάνεις ποτέ τη θάλασσα από τα μάτια σου τις Κυριακές, γιατί μια Κυριακή λευκή σαν το λευκό των ματιών σου που όμοιο δεν είδα θα γράψω για σένα ένα τραγούδι δίχως λέξεις, μόνο με ανάσες και ορίζοντες, μόνο με ανάσες που καίνε και ορίζοντες που πυρπολούνται. Μόνο μια ανάσα που καίει μπορεί να πυρπολήσει τον ορίζοντα. Ένα τραγούδι σε αποχρώσεις του κόκκινου και του γκρίζου και του μπλε, ένα τραγούδι για σένα, όπου η άμμος θα εκμυστηρεύεται στον ουρανό τον πυρετό της». Ποιητική αποτύπωση έντονων συναισθημάτων στην κορύφωσή τους Ή αλλιώς του πάθους, που κυριολεκτικά συνταράζει και πυρπολεί το σύμπαν.

 Εκείνη προσδιορίζεται μέσα από τα μάτια της, τα μαλλιά της, το χαμόγελό της, τη φωνή της, τις σιωπές της. Ό,τι πιο όμορφο και αγνό. «Γιασεμί αναρριχόμενο το λευκό των ματιών σου», «εκεί που φτάνουν τα μάτια σου όλες οι θάλασσες της γης» της φωνάζει ο ποιητής κι εκείνη γίνεται σύμβολο της αιώνιας μούσας και ανυψώνεται σε ένα θεϊκό «εσύ».  

 Σε στιγμές παραληρήματος, η ελπίδα μεγαλώνει, το «εγώ» γίνεται «εμείς». «…και δεν περιμένουμε τίποτα πια, παρά όλα περιμένουν εμάς». Μέσα από  το «εμείς» επέρχεται  η ηθική ικανοποίηση και επιτυγχάνεται η εκπλήρωση του ονείρου.

Το ποιητικό του κάλεσμα ακολουθεί μια ανιούσα πορεία για να φτάσει στο τέλος στην κορύφωση που συμπαρασύρει μαζί του και τον αναγνώστη. «Στο δρόμο θα σου πουν πως χάθηκα, εσύ λύσε τα μαλλιά σου και καρτέρα με». Έτσι τελειώνει το «άσπρο», αφήνοντας μια γεύση προσμονής και αισιοδοξίας.

Η ατμόσφαιρα μεταβάλλεται στο «μαύρο». Μας προσγειώνει απότομα. «Άκαμπτος. Σαν ένα φύλλο που μελαγχολεί από το πράσινο ως το πορτοκαλί, από το πορτοκαλί ως το χώμα, ώσπου να έρθει το Φθινόπωρο να το σώσει». Το παρόν σκοτεινιάζει, γίνεται μαύρο. Η προσδοκία του «άσπρου» μετατρέπεται σε διάψευση. Τώρα, ο ήρωας πρέπει να αποδεχτεί την οριστική απώλεια. Ό,τι έζησε μαζί με την αγαπημένη του ανήκει στο παρελθόν. Χάθηκε οριστικά και αμετάκλητα. «Κάτι μέσα μου έχει σπάσει και είναι τελεσίδικο…». Μήπως τελικά ήταν μια επινόηση το αγαπημένο, θεοποιημένο πρόσωπο;

Τώρα κυριαρχούν οι παρελθοντικοί χρόνοι. Είμασταν κάποτε, κάτι κάπου έσπασε… Και οι λέξεις, τόσο εύστοχα επιλεγμένες, καταγράφουν το νέο κατάμαυρο σκηνικό: γκρίζο, ακινησία, καταχείμωνο, σκοτάδι, αποδεκατισμένα τριαντάφυλλα, γυάλινα πόδια. Δε διστάζει να ομολογήσει ο ήρωας «Πιστέψαμε τόσο δυνατά στο μαζί, στο είμαστε, μα είναι ο έρωτας ένα πλιάτσικο, όπου εμείς κλέβουμε εμάς».

Η τοπογραφία των συναισθημάτων που καταγράφεται είναι απόλυτα οικεία στον αναγνώστη. Ο πόνος, η απώλεια, η ματαίωση, οι ανατροπές και οι διαψεύσεις δεν του είναι καθόλου ξένα.

 Ο ήρωας είναι τραγικό πρόσωπο, γιατί έχει πλήρη επίγνωση της ήττας. Παλινδρομεί στις ευτυχισμένες στιγμές του παρελθόντος, νιώθει έντονη την επιθυμία να τις ξαναζήσει, όμως ξέρει ότι αυτό είναι ανέφικτο. «Είναι ο έρωτας νοθευμένη απελπισία, μια έγνοια που λικνίζεται μόνιμα στην άκρη κάθε χαμόγελου, ώσπου αμφιβάλλεις ακόμα και για το αν υπάρχει, μα αν δεν υπάρχει πώς πονέσαμε, πώς πονέσαμε και πώς πονάμε;»
 Ερωτήματα που τον βασανίζουν και που αφήνονται -καθόλου τυχαία- αναπάντητα, καθώς συνάπτονται με το μυστήριο του έρωτα και της ανθρώπινης φύσης. 

Εύα Νεοκλέους

*****
Ο Βασίλης Διαμάντης απαγγέλλει ένα απόσπασμα από τη συλλογή
 "Ήμασταν κάποτε στον ίδιο καιρό..." 


****

 Για το "άσπρο του έρωτα" δείτε και αυτή την ανάρτηση.

Κι εδώ μια ανάρτηση των Επισημάνσεων για την πρώτη ποιητική συλλογή του Σταύρου Σταύρου, "Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα".

*****

"Το άσπρο του έρωτα στου έρωτα το μαύρο",που τόσο πολύ αγαπήθηκε, ανοίγει τα φτερά του και για άλλες πολιτείες.Σε λίγες μέρες,στις 10 Ιανουαρίου του 2014,θα παρουσιαστεί στην Αθήνα,στο Αίτιον.Ευχόμαστε καλή επιτυχία!

Είμαστε σίγουροι ότι το βιβλίο θα κάνει πολλά ταξίδια  και ότι ο ποιητής έχει ακόμα πολλά να μας δώσει...