Πρώτη δημοσίευση:Cultur Book Ιούνιος 2021
Eύα Νεοκλέους : Με την πρόκληση μιας Λευκής Σελίδας - Παρουσίαση από την Ελένη Αρτεμίου-Φωτιάδου
Δεύτερη ποιητική συλλογή από την Κύπρια ποιήτρια (Λευκή Σελίδα, Ροδακιό 2020). Η Εύα Νεοκλέους, αφού άφησε «Σημάδια για τον δρόμο» (Ακτίς 2015), επιστρέφει με την πρόκληση της Λευκής Σελίδας, μία πρόκληση για τον κάθε δημιουργό, η οποία παραπέμπει σε ό,τι συντελείται ως πνευματική εγρήγορση και διεργασία, προτού οι λέξεις και τα σημεία στίξης δώσουν περιεχόμενο και ύφος στο άγραφο χαρτί. Ποιήματα γραμμένα στο πολυτονικό σύστημα –εδώ ίσως υπεισέρχεται η φιλολογική ιδιότητα της ποιήτριας- τα οποία θεματολογικά αφορμώνται κυρίως από τη φύση, την εναλλαγή των εποχών αλλά πολυσυλλεκτικά και από τον έρωτα, το κοινωνικό και ιστορικό υπόβαθρο, το οικογενειακό περιβάλλον. Δεν λείπουν και τα ποιήματα ποιητικής αφού η ποιήτρια, μέσα από αυτά, καταθέτει την αντίληψή της για την ποίηση και τους ποιητές.
Δεν είναι η ποίηση /θαυμαστικά φτιασιδωμένα/να τα περιφέρουν σε συνάξεις/στιχάκια με λεξούλες γλυκερές/να συμπληρώνουν/βιογραφικά ατάλαντων./Είναι η ποίηση καημός/και οι λέξεις της πληγές/που αναβρύζουν αίμα./Δεν έχει ανάγκη /από ορισμούς η ποίηση./Μην επιμένετε./΄Εχει δικό της τρόπο/να ορίζει τις σιωπές(Ποίηση δεν είναι…, σελ. 10)
Μια ποίηση διάφανη και ευθύβολη, η οποία καθρεφτίζει με αμεσότητα τους προβληματισμούς αλλά και τη στάση ζωής της ποιήτριας. Με λέξεις ή και λεξούλες, κατά την έκφρασή της, με τα σημεία στίξης που αγαπά, όπως περαιτέρω σημειώνει.
Ερωτηματικά /για να καλύπτουν τα πολλά γιατί/και αποσιωπητικά/για να μπορείς να συμπληρώνεις…( Το Γράμμα, σελ. 11)
Και όντως η ποιητική συλλογή είναι διάσπαρτη με αποσιωπητικά, κυρίως στο τέλος των ποιημάτων, και με αυτό το σημείο στίξης ενισχύεται μάλλον και η θεώρηση της Λευκής Σελίδας, αφού με ολιγόστιχα κυρίως ποιήματα και με τα αποσιωπητικά της, η Νεοκλέους κάπου τιθασεύει τη δική της υποβολή μηνυμάτων και προθέσεων και αφήνει τον αναγνώστη της να συμπληρώσει τις δικές του. Άλλωστε, κατά το κοινώς λογοτεχνικά λεγόμενο, υπάρχουν τόσα ποιήματα όσοι και οι αναγνώστες τους, αφού σε κάθε ανάγνωση υπεισέρχεται το προσωπικό βίωμα, έτσι ώστε η όποια επίδραση να περνάει από φίλτρα ιδιωτικής πρόσληψης και ερμηνείας. Θα μπορούσε βεβαίως κάποιος να ισχυριστεί πως γίνεται και κατάχρηση των αποσιωπητικών στη συλλογή, αλλά εδώ θα πρέπει να γίνει αποδεκτή η επιλογή του δημιουργού για τον συγκεκριμένο τρόπο έκφρασης.
Η πρόσφατη ιστορία του νησιού ως μνησιπήμων πόνος καταλαμβάνει έναν περίοπτο χώρο στη συλλογή (Μαύρος Ιούλης/Οι λυπημένες λέξεις του Ιούλη/΄Ηχος σειρήνων ). Το τραύμα των τραγικών γεγονότων του Ιούλη του 1974 αναδύεται καθάριο στις λυπημένες λέξεις της ποιήτριας, στον Ιούλιο που συμπυκνώνει πλέον εφιαλτικά στο όνομά του τη φρίκη των ημερών .
Είναι πολύ λυπημένες /οι λέξεις τον Ιούλιο/και δεν τολμάς / να τις αρθρώσεις…/Λες μονάχα: Ιούλιος./Κι αυτό αρκεί! ( Οι λυπημένες λέξεις του Ιούλη, σελ. 57)
Προς το τέλος ωστόσο του βιβλίου, λες και μοιάζει αναπόφευκτο για τη συλλογή, η ποιήτρια, επιστρατεύοντας τον δυναμισμό της τοπικής διαλέκτου, τοποθετεί και τον Αύγουστο στο κάδρο της ανατροπής, έτσι όπως αυτή εισέβαλε στη ζωή των ανθρώπων μετά την τραγωδία. Το ποίημα, επιλέγοντας στίχους που ομοιοκαταληκτούν, σε αντίθεση με τον ελεύθερο στίχο των άλλων ποιημάτων, συνειρμικά παραπέμπει σε ρυθμούς των παραδοσιακών κυπριακών δίστιχων.
Στους τόπους π΄αναγιώθηκα/τα γιασεμιά εμυρίζαν./Αθθίζασιν τον Αύγουστο/τζιαι τες καρκιές ραΐζαν./Μα΄ρτασιν γρόνοι δίσεκτοι/τα γέλια εσταματήσαν./Ερήμωσαν οι γειτονιές/τζι οι στράτες εσιγήσαν…( Τα γιασεμιά, σελ. 69)
Αντίποδας ίσως στην καταστροφή η δύναμη του έρωτα, η οποία υμνείται από καταβολής ποίησης χωρίς να χάνει στο ελάχιστο την κυρίαρχη θέση της στο ρεπερτόριο των ποιητών. Η Νεοκλέους εκπέμπει με τις λέξεις της λυρισμό και ευαισθησία στα ποιήματα ερωτικής υφής:
Αγαπώ τις μέρες του καλοκαιριού/που αλητεύουν/με τα φωτόλουστα θαλασσινά φιλιά/πλάι στο κύμα με το φλοίσβο./Αγαπώ τις νύχτες του καλοκαιριού/που ανασαίνουν ολόγιομα φεγγάρια/κι ο έρωτας γίνεται αλμύρα/και σαγήνη…/Αγαπώ τα καλοκαίρια μας /γιατί έχω έναν απέραντο ουρανό/με το πρώτο εκείνο «σ΄αγαπώ» σου. ( Μέρες καλοκαιριού, σελ. 66)
Κυρίως, όμως, η Εύα Νεοκλέους αναπαριστά στα ποιήματά της την κοινωνική πραγματικότητα, ενίοτε και ζοφερότητα της εποχής. Μια πραγματικότητα, όμως, την οποία εισάγει πολλές φορές μέσα από στοιχεία της φύσης, των μηνών και των εποχών, με δεσπόζουσα την άνοιξη, κι αυτή η προσέγγιση είναι ίσως μια ιδιοτυπία της συλλογής και της ποίησής της γενικότερα.
Ψάχνουμε τα αποτυπώματα της άνοιξης /μπας και ξορκίσουμε το κακό ( Αποτυπώματα, σελ. 42)
΄Απειρα χρόνια χωρίς εσένα…/χρόνια αμέτρητα/φροντίζω ανελλιπώς/τις τριανταφυλλιές/που θα' ναι πάντα οι δικές σου./ ( Απουσία, σελ. 29)
΄Εφευγε μ' ένα δάκρυ /ο λειψός Φλεβάρης./Δεν μπόρεσε να μας χαρίσει/ούτε ένα παιδικό χαμόγελο/κι ας φόρεσαν στεφάνια οι μυγδαλιές./Σκλήρυναν οι μέρες, έγιναν τραχιές/στον ύπνο τους σωσίβια σωτηρίας/ξεβράζουν φρίκη./Εκεί που θα΄πρεπε/να στήνουνε χορό τα χελιδόνια…( Το δάκρυ του Φλεβάρη, σελ. 22)
Ανιχνεύει κανείς και μοντικές επιδράσεις -ο κάθε ποιητής, άλλωστε, πλάθεται μέσα από διαδρομές των ατομικών αναγνώσεών του- ανίχνευση που συντελείται ειδικά σε τίτλους ποιημάτων που παραπέμπουν στον γνωστό τρόπο προσφώνησης του εμβληματικού Κώστα Μόντη (Προς σύννεφα, σελ. 25 /Προς άνοιξη σελ. 35 /Προς αμυγδαλιά, σελ. 38 ) αλλά και στο ύφος κάποιων ποιημάτων, μικρής κυρίως φόρμας, όπου η έκφραση ταλαντεύεται ανάμεσα στην πεζολογική και ποιητική διατύπωση.
Αφήστε, επιτέλους,/λίγη άνοιξη ανενόχλητη/έχει δικαιώματα κι αυτή…./Θέλει να ζήσει./( Επίγραμμα, σελ. 41 )
Προς το τέλος της συλλογής η Νεοκλέους ξαφνιάζει τον αναγνώστη της με ένα σύντομο πεζογράφημα, «Του φεγγαριού», όπως τιτλοφορείται. Τριτοπρόσωπη γραφή, η οποία αναρριχάται και πάλι στα στοιχεία της φύσης (φεγγάρι, τριανταφυλλιά, πασχαλιές, θάλασσα), ένα κείμενο που διατηρεί τη φόρμα και το ύφος του πεζογραφήματος και δίνει στο βιβλίο μια υβριδική πλέον μορφή, αφού φιλοξενεί ποιητικό αλλά και πεζό λόγο. Θεωρώ, όμως, πως η καλύτερη στιγμή της συλλογής είναι το ποίημα που η Νεοκλέους αφιερώνει στον εκλιπόντα πατέρα, ένα ποίημα στο οποίο, μέσα από τις προσφωνήσεις στο οικείο πρόσωπο, η ποιήτρια με λόγο ανεπιτήδευτο, λες και ξεσπάει κάποιος σε λυγμό λέξεων, ξεδιπλώνει τις ωραιότερες μνήμες.
Πατέρα θυμάμαι/είπαν πως έφυγες…/Μα εγώ ξέρω πως/εκείνα τα δέντρα στο περιβόλι μας/εσύ τα χαϊδεύεις και θεριεύουν…( Στον πατέρα μου, σελ. 71)
Η συλλογή ολοκληρώνεται με ένα ποίημα το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως διευκρίνιση για τον τίτλο ολόκληρης της συλλογής.
Ανάμεσα στον πρόλογο/και τον επίλογο/μια λευκή σελίδα/χωρίς αρίθμηση/κλέβει πάντα /την παράσταση…(Εν αναμονή, σελ. 72)
Η ποιήτρια θα μπορούσε να αναφέρεται σε ό,τι παραλείπεται στην ποίηση, σε σιωπές που συμπληρώνουν το νόημα των λέξεων. Αλλά ενδέχεται να είναι και μια έμμεση αναφορά στα αποσιωπητικά, τα οποία «γράφουν» από μόνα τους μια άλλη ποίηση μέσα στο βιβλίο. Το σημαντικό είναι πως η Εύα Νεοκλέους, με τη δεύτερη ποιητική συλλογή της, τοποθετεί στον ποιητικό χάρτη το στίγμα του λόγου της, ενώ μια λευκή σελίδα θα είναι μονίμως η πρό(σ)κληση για την επόμενη δημιουργική συνομιλία με το σύμπαν της ποίησης.
Εν αναμονή λοιπόν και εμείς, ως αναγνώστες.
***
Η Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου είναι Επιθεωρήτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης.Ασχολείται με την ποίηση και την πεζογραφία,καθώς και με το ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σενάριο.Έχει στο ενεργητικό της έντεκα ποιητικές συλλογές,εννέα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας και μία συλλογή διηγημάτων.Το έργο της έχει τύχει πολλών διακρίσεων.
Σημ.Την ευχαριστώ θερμά για την κριτική της παρουσίαση!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου