Ο Άριστος Τσιάρτας παρουσιάζει τα "Σημάδια για το δρόμο" της Εύας Νεοκλέους

Η ανάλυση που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στο Διμηνιαίο Περιοδικό Τεχνών και Πολιτισμού "διόραμα",τ.20,Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2018,σελ.32-33

Θερμές ευχαριστίες στον Άριστο Τσιάρτα και στον εκδότη  Ανδρέα Χατζηθωμά!

«Σημάδια για το δρόμο»

Πολλές φορές αποδίδεται  στους ποιητές ως κύριο ή μάλλον αποκλειστικό προσόν η ευαισθησία. Αυτό λειτουργεί ως ένα είδος αντιδιαστολής απέναντι στην πεζότητα και τη ρηχότητα του καθημερινού βίου. Στην  ποιητική συλλογή της Εύας Νεοκλέους Σημάδια για το δρόμο (Εκδόσεις Ακτίς, 2015), η ευαισθησία  παρότι έντονα παρούσα, δεν φωνάζει, δεν διεκδικεί. Η  ποιήτρια σέβεται και διαφυλάσσει  την ευαισθησία της σαν βαρύτιμη εσωτερική γνώση, χωρίς να ζητά την άμεση και πρόσκαιρη αποδοχή. Η ευαισθησία διαφαίνεται, πρωτίστως,  μέσα από την αύρα που περιβάλλει το ύφος και τη μορφή των ποιημάτων της. 

Ο ποιητικός λόγος της Εύας Νεοκλέους είναι ευδιάκριτα προσωπικός και εξομολογητικός. Οι στίχοι της  δεν τείνουν προς μια εξωστρεφή σύλληψη του κόσμου, όπου όλα κινδυνεύουν να μείνουν στην επιφάνεια σαν μια γυαλιστερή κρούστα. H ποίησή της, ιδίως ο εξομολογητικός της τόνος, είναι δρόμος εσωτερικής αυτογνωσίας. Οδυνηρής αυτογνωσίας. Έτσι για να μας υπενθυμίζει ότι,  ούτως ή άλλως, ο ποιητής βρίσκεται, λιγότερο ή περισσότερο, αβοήθητος στο πέλαγος των εσωτερικών του συγκρούσεων απ’ όπου αναδύεται σαν άλλος, με πυξίδα την ειλικρίνεια και την ακεραιότητά του. Σ’ αυτή την πορεία, ο πρωτοπρόσωπος, ως επί το πλείστον,  ποιητικός λόγος διατηρεί ακέραια την καθαρότητά του, αλλά και το προνόμιο μιας έντιμης στάσης, μιας ηθικής επιταγής, προς κάθε άτομο που μένει με συνέπεια και τόλμη όρθιο στον πιο ανθρώπινο και στον πιο αδιάβλητο εσωτερικό του κόσμο.

Οι στίχοι έχουν προφανές βιωματικό υπόστρωμα και διατυπώνονται με ανόθευτα πηγαίο τρόπο.  Όμως, η ποιήτρια φιλτράρει άρτια την ένταση του βιώματος από την  ένταση της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Αποστασιοποιείται, έτσι,  από τα αυτοαναφορικά της ίχνη, προσδίδοντας στον ποιητικό της λόγο αυτοτέλεια και μεγαλύτερη εμβέλεια.

Η μικρή κατά βάση φόρμα των ποιημάτων, σε συνδυασμό με τη χρήση  συμβόλων και  μεταφορών, εξοικειώνουν  μεμιάς τον αναγνώστη με το ποιητικό της σύμπαν. Η δεσπόζουσα διαδικασία αναστοχασμού επαυξάνει τη δραματικότητα των στίχων, υποδεικνύοντας ότι στην ποίηση ενδιαφέρει  βέβαια η πληθώρα των εικόνων και των λέξεων. Πρωτίστως, όμως, ενδιαφέρει το απόσταγμά της.   

Έπειτα, η ποίηση της Εύας Νεοκλέους είναι μια πορεία εναγώνιας εσωτερικής αναζήτησης που αφουγκράζεται, παρά τους εκκωφαντικούς έξω θορύβους, τους ψίθυρους μιας εσωτερικής ανάγκης. Ο ποιητικός της λόγος  δεν υπερθερμαίνεται ποτέ, ενώ στις  προσωπικότερες και αιχμηρότερές του διακυμάνσεις δεν διαρρηγνύει το ποιητικό του κέλυφος.    Από αυτό το ποιητικό κέλυφος αναδύονται στίχοι  εξαιρετικής περιεκτικότητας και πυκνότητας, στίχοι όπου αισθήματα, νοήματα και εικόνες παρατίθενται σε δόσεις και αναλογίες άψογα ρυθμισμένες.

Ένα τίποτα

 η κραυγή του θέλω

χωρίς αντίκρισμα

οι λέξεις που ονειρεύτηκα

Τώρα αφουγκράζομαι

 τα βήματα των μετέωρων ποιητών

μόνη εγώ

(Αναζητώντας τη χαμένη απλότητα)  

 

Τα  «Σημάδια για το δρόμο»,  τα φεγγάρια, τα αστέρια , τα σύννεφα, οι  γλάροι έχουν πρωτεύοντα ρόλο, συμβολική αλλά και ουσιαστική αξία. Χωρίς να χαράσσουν  ένα δρόμο με σεσημασμένες όλες του τις λεπτομέρειες, αποτελούν, ένα βασικό πεδίο αναγωγών στο οποίο προσφεύγει συχνά, εμμονικά θα’ λεγα, η ποιήτρια.  Η χρήση τους και η αινιγματική γοητεία τους μεταλλάσσουν το παρελθόν σε  παρόν,  διατηρώντας  διευρυμένο και ανοιχτό το  νοηματικό και συμβολικό τους περιεχόμενο.

Στο σύνολό τους τα  ποιήματα χαρακτηρίζονται από μια έκδηλη αφηγηματικότητα. Σχεδόν σου επιβάλλουν να τα διαβάσεις φωναχτά, ώστε να γευτείς τη χαρά της συνομιλίας  και να τα εισπράξεις από δυο δρόμους: της ακοής και της όρασης. Οι στίχοι της μοιάζουν να απευθύνονται στον κόσμο των αισθημάτων του αναγνώστη, παρότι αυτοί έχουν σμιλευτεί σθεναρά, ξανά και ξανά κατά τρόπο που δύσκολα ξεφεύγει ανερμήνευτο το βίωμα, ή ανεπεξέργαστο το κινητήριο αίσθημα.

Στο επίπεδο της σύνταξης, οι τροπές της ποιητικής  φωνής μοιράζουν τα ποιήματα της συλλογής σε όσα-τα περισσότερα- μιλούν με την κατακόρυφη φωνή του "εγώ", που απευθύνεται εναγωνίως  στον απόντα παραλήπτη, αναζητώντας, σ εκείνα που το “εγώ” και το "εσύ" αντικρίζονται, ένα είδος  διαλόγου, ενίοτε  και αντιλόγου. Αλλά και σ’ αυτά που η ποιητική φωνή  ξετυλίγεται βαθμιαία και μετατρέπεται σε αφηγηματικό ηχείο, εντός του οποίου φιλιώνουν ή συγκρούονται οι έγκλειστες φωνές των ποιητικών προσώπων.

Αναζητώντας την κρυμμένη μουσική στα ποιήματα της Εύας Νεοκλέους, διαπιστώνεται ότι αυτά χαρακτηρίζονται από ρυθμό και αρμονία με κυρίαρχο στοιχείο τη σιωπή. (..και είναι οι λέξεις μου/αρώματα της άνοιξης/που σμίγουν σε γιορτή της μελωδίας. Με τη σιωπή μου τραγουδώ/ για την αγάπη μου/κι οι γλάροι συντροφεύουνε/τους ύμνους…. ) . Η εκκωφαντική  και μοιραία σιωπή που δεν δηλώνει καθόλου προσχώρηση στην επικράτεια της ήττας ή της  ματαιότητας. Οι σιωπές, εντάσσονται αρμονικά  και λειτουργικά στο σύνολο του ποιητικού έργου. Δεν είναι, ωστόσο, αποτέλεσμα κάποιας σκοπιμότητας, αλλά η ίδια η συνειδητοποίηση της αλήθειας ότι τα πιο κρίσιμα βιώματα, τις πιο γνήσιες έγνοιες, τις αποκαλυπτικότερες εκλάμψεις μας δεν μπορούμε να τις περιγράψουμε αναλυτικά παρά μόνο ελλειπτικά, με  υπαινιγμούς  και πολλά αποσιωπητικά. Τα αποσιωπητικά αφθονούν, με αυτά τελειώνουν πολλά ποιήματα κατά τρόπο μάλιστα που υπηρετούν με ακρίβεια και υποδειγματικό ρυθμό το ποιητικό εγχείρημα. 

Φιλοτέχνηση:Αγγελική Ριαλά

Η απουσία διαπερνά ως κάθετος άξονας το σύνολο της ποιητικής συλλογής. Μαζί με τη μελαγχολία και την απώλεια, κυριαρχούν στον ποιητικό ορίζοντα με εναλλασσόμενη δοσολογία και ένταση. Η απουσία καταγράφεται μέσα από μια ποιητική ατμόσφαιρα καταγραφής εσωτερικών δονήσεων. Που εισπράττεται με   ανοχή και  με γλυκύτητα. Αρχίζει να πήζει αλλά δεν είναι κατακαθισμένη. (Ξέρω/θα σε πλανέψουν Κίρκες/Αφήνομαι ωστόσο/ και αρκούμαι). Καθόλου τυχαία που η  χρήση της Ομηρικής Κίρκης  δεν χαρακτηρίζεται από απειλές και κινδύνους οριστικής ματαίωσης ενός νόστου αλλά από κερδισμένη γνώση, συνειδητοποίηση και γενναιοδωρία.       

Η ποιητική συλλογή Σημάδια για το Δρόμο της Εύας Νεοκλέους   συγκροτεί μια ιδιαίτερη και αυτοτελή ιδιοσυγκρασιακή ατμόσφαιρα. Θα ΄λεγε κανείς μια ατμόσφαιρα φθινοπωρινή που τη διαπερνούν στοιχεία της μελαγχολίας της Δημουλά, χωρίς όμως  να αναστέλλουν ή να ανακόπτουν τις συνεχώς επαναλαμβανόμενες φευγαλέες  και δηλωτικές της ακράδαντης πίστης της στη ζωή εκτροπές. Εκτροπές που αντανακλώνται έντονα στην ποιητική συλλογή. Άλλοτε είναι το αποτέλεσμα ενός μετεωρισμού ανάμεσα τραυματικής επίγνωσης του πραγματικού και της ελπίδας. Άλλοτε μπορεί να οφείλονται και στην ανάγκη της να ανακαλύψει, να αποκαλύψει καλύτερα, και να φέρει στο φως της καθημερινότητας ερείσματα, δικαιολογίες ίσως για την εξάρτηση της από τη ζωή, παρά τα όσα της καταμαρτυρεί.  

Άριστος Τσιάρτας

Νομικός

****