Επισημάνσεις: Παρουσίαση της συλλογής "Σημάδια για το δρόμο" από τον ποιητή Πάμπο Κουζάλη.

Σε μια προηγούμενή μας ανάρτηση γράψαμε για την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής Σημάδια για το δρόμο. Σήμερα δημοσιεύουμε την κριτική του φιλόλογου-ποιητή Πάμπου Κουζάλη.Το κείμενο διαβάστηκε στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 21/1/2015,στο Ίδρυμα Τεχνών Πήγασος,στη Λεμεσό.Θα ακολουθήσουν και άλλες αναρτήσεις από την παρουσίαση.

Φιλοτέχνηση:Αγγελική Ριαλά

"Ποίηση μονάχα εσύ.
Κι ας μην το ξέρεις".Εύα Νεοκλέους

Η παρουσίαση από κάποιον ενός καινούργιου βιβλίου που δεν έχουμε διαβάσει, ενέχει τον κίνδυνο να μας δείξει ο ομιλητής με το δάχτυλο μια υπέροχη σκιά ενός σώματος και να παρασύρει το βλέμμα μας, με αποτέλεσμα να προσπεράσει, χωρίς να αγγίξει, το σώμα που δημιουργεί τη σκιά και τον ήλιο που το φωτίζει. Ακούστε λοιπόν τα λίγα λόγια που θα ήθελα να απευθύνω στην Εύα Νεοκλέους, ως απόκριση στο ποιητικό δώρο που μου χάρισε, κι αφού διαβάσετε το βιβλίο, κρίνετε και συγκρίνετε.
Με τα «Σημάδια για τον δρόμο» ανοίγεται μια πόρτα σε έναν κόσμο, επιτρέποντάς μας να παρακολουθήσουμε έναν διάλογο της ποιητικής φωνής με τον συνομιλητή της, με εκείνο το ακριβό «εσύ», το «σου», το «σε» που επανέρχονται συνεχώς. Η φωνή αυτού του άλλου προσώπου δεν ακούγεται. Ξέρουμε πως υπάρχει, γιατί το βλέπουμε ως καθρέφτισμα στα μάτια της ποιήτριας, μα για να το φτάσει θα πρέπει να διασχίσει ωκεανούς χιλιάδες. Είναι αμυδρά παρών, μια κουκίδα σ’ έναν χάρτη παρελθόντος. Αυτή η απουσία βέβαια αιτιολογείται: φτωχή πολύ η ποίηση για να χωρέσει εσένα!
Μου φαίνεται πως γράφτηκαν τα ποιήματα σαν μια σπουδή στο «εσύ», σαν μια προσπάθεια να το οριοθετήσουν, να το ονοματίσουν, να αντλήσουμε –η ποιήτρια και μαζί της εμείς οι αναγνώστες- φως, να αναπνεύσουμε, να γευτούμε το φιλί, να καταργήσουμε τον χρόνο. Όλα παίρνουν υπόσταση μέσω της ποίησης και εντός της. Και καταλήγουμε στο τέλος να την ορίσουμε κι αυτήν την ίδια: Ποίηση μονάχα εσύ. Κι ας μην το ξέρεις. Μέτρον πάντων, λοιπόν, εσύ.

Αν με ρωτούσε κάποιος ποια σημάδια έχω επιλέξει για να βρω τον δικό μου δρόμο στην ποίηση της Εύας Νεοκλέους, θα ανέφερα πρώτα τη σιωπή, τις σιωπές στις οποίες μυήθηκε η ίδια και παρασύρει τον αναγνώστη να τις σεβαστεί. Σιωπές που είναι από μόνες τους ποίηση, ή που γεννούν την ποίηση και το τραγούδι. Άλλοτε είναι γλυκές κι έχουν τη γεύση της ελπίδας, μα είναι φορές που γίνονται επώδυνες και προαναγγέλλουν ένα αύριο δύσκολο και μέρες του ανείπωτου πόνου. Η ποιήτρια υφαίνει τον λόγο της σ’ έναν αργαλειό σιωπής, που συνορεύει με τον κόσμο των ονείρων, ή μάλλον με το χρηματιστήριο των ονείρων, αφού εκεί μετριέται και ζυγίζεται η αξία των όσων ζούμε κι όσων μας λείπουν. Εκεί πλάθονται οι λέξεις, κυρίως εκείνες που ποθούμε να μας πουν και οι οποίες δυστυχώς διαπιστώνουμε πως είναι επιταγές χωρίς αντίκρισμα. Τα όνειρα γίνονται οθόνη στην οποία προβάλλονται γεννήματα του μυαλού και της καρδιάς. Έχουν χρώμα γαλάζιο. Μπορεί να είναι αξεδιάλυτα, αλλά κάποιες νύχτες εξεγείρονται και ουρλιάζουνε για να μας αφυπνίσουν και να μας οδηγήσουν στη λήψη μιας απόφασης πολύ σημαντικής. Έρχονται στιγμές που το χρώμα των ονείρων ξεθωριάζει, τα βλέπουμε θλιμμένα, κλεμμένα, ματωμένα. Μέσα σ’ αυτό σύμπαν των ονείρων συναντούμε και πάλι το «εσύ». Μάλιστα κάποιες φορές τα δυο τους πλέκονται τόσο περίτεχνα, που δεν είναι σαφές ποιο από τα δύο είναι δημιούργημα του άλλου. Διαβάζουμε στο Επιλογικό ΙΙ:
Εκείνο το βράδυ που δολοφόνησαν τα όνειρα σε περίμενα… Μα πώς κατάφερες να κρύψεις τα σημάδια από το αίμα;

Δύο ακόμα σημάδια που λειτούργησαν για μένα ως πυξίδα στην περιδιάβασή μου στο βιβλίο της Εύας Νεοκλέους, είναι τα μάτια κι ο χρόνος, και συγκεκριμένα η ακύρωσή του. Ο χρόνος σταματά και τότε μόνο αναδύεται η ποίηση. Σε μια συνάντηση ιερή καταργείται ο χρόνος. Καθηλώνονται κάποια δειλά σκιρτήματα, κι ο χρόνος παγώνει. Όταν η πανσέληνος του Ιούλη αναλαμβάνει να πάρει εκδίκηση, ο χρόνος σταματά. Κι άμα έρθει η ώρα να λογαριαστούμε, να λογοδοτήσουμε και να πληρώσουμε, τότε έχει φτάσει το πλήρωμα του χρόνου. Ακούστε και μια από τις κορυφαίες στιγμές της συλλογής: Ο χρόνος μετουσιώνεται σε αιωνιότητα εν τη εκπνοή του.
Μιλήσαμε προηγουμένως για έναν διάλογο, στον οποίο ωστόσο το δεύτερο πρόσωπο συμμετέχει όχι με τη φωνή, αλλά με τη ματιά του. Τα τεράστια μάτια του μεταμορφώνουν τον κόσμο. Είναι τόσο ζεστά όσο χιλιάδες ήλιοι. Καθώς είναι διάφανα, αποκαλύπτουν την αλήθεια και την αφήνουν ανεξίτηλη στον χρόνο. Αν αυτή η καθαρότητα απειληθεί από κάποιο συννέφιασμα, τότε παρεμβαίνει δραστικά η ποιητική φωνή και το γλυκαίνει.

Η Εύα Νεοκλέους δεν έχει γράψει απλώς έναν αριθμό ποιημάτων. Καθένα από αυτά αποτυπώνει μια διαφορετική στιγμή, μια ξεχωριστή πλευρά, ένα ιδιαίτερο κοίταγμα, κι όλα μαζί συνθέτουν μια πολύπτυχη, θα λέγαμε, γυναικεία μορφή. Άλλοτε ευαίσθητη και τρυφερή, εύθραυστη και ευάλωτη. Άλλοτε πάλι δυνατή, αυτάρκης, αντικρίζει κατάματα τη ματαιότητα και την προσδοκία που μένει ανεξαργύρωτη. Ξέρει να παλεύει και να αντιμάχεται το σκοτάδι. Βλέπει τον τυφώνα να πλησιάζει, κι όμως με τόλμη θαυμαστή αναζητά το φως. Οι λέξεις της είναι πολύτιμες, τις επιλέγει με πολλή προσοχή και φροντίδα, δεν τις σπαταλά, ούτε τις αφήνει σε χέρια ξένα, στα οποία κρίνει ότι θα μείνουν απροστάτευτες. Γράφει χαρακτηριστικά: Εκείνες τις μικρές λεξούλες που σου χάρισα τις θέλω πίσω. Τώρα που αλλάζει ο καιρός ανησυχώ μήπως παγώσουν.

Ολοκληρώνω με μια τελευταία παρατήρηση. Ο κορμός των ποιημάτων περιβάλλεται από ένα αγκάλιασμα αγάπης ανεπιτήδευτης, αστείρευτης και βαθιάς, που έρχεται να αντισταθμίσει το ανολοκλήρωτο και τη διάψευση του έρωτα. Εξηγούμαι. Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, η ποιήτρια αφιερώνει τη συλλογή της στους γονείς της, ενώ στο τελευταίο ποίημα απευθύνεται «Εκ βαθέων» στη μητέρα της. Από την αγάπη της προς τους γονείς της αντλεί δύναμη και τους την ανταποδίδει ως οφειλή: Θα ξανάρθω μάνα. Σίγουρα θα ξανάρθω. Και θα ’μαι ίδια φως.
Πάμπος Κουζάλης
*****