Το χρονικό των δέκα ημερών,15- 25 Αυγούστου 1974.Ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο.(Προσθήκη)

 Σήμερα δημοσιεύουμε ένα κείμενο-ντοκουμέντο από τη δεύτερη φάση της Εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο(15 Αυγούστου 1974).Πρόκειται για ένα γράμμα-ημερολόγιο, που γράφτηκε τότε για να σταλεί σε συγκεκριμένο παραλήπτη.Σαράντα χρόνια μετά και η αποστολέας θέλησε να το μοιραστεί μαζί μας,γιατί πιστεύει πως αξίζει να διαβαστεί.Εμείς το θεωρούμε πολύτιμο τόσο για τις πληροφορίες που δίνονται σ΄αυτό όσο και γιατί έχει την αμεσότητα ενός ημερολογίου.Θα μπορούσαμε να του δώσουμε τον τίτλο "Το ημερολόγιο των δέκα ημερών".
Ευχαριστούμε θερμά τη φίλη Ζωή που μας εμπιστεύτηκε το κείμενο και μαζί μ΄αυτό τις μνήμες. Που είναι τόσο επώδυνες...

 

Η Αμμόχωστος βομβαρδίζεται.Πηγή:istoria.wordpress.com

Λιοπέτρι  15.8.74
Σου γράφω σήμερα δεκαπενταύγουστο […] από το Λιοπέτρι, ένα χωριό καμιά δεκαπενταριά μίλια δυτικά της Αμμοχώστου, πρόσφυγας ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους. Δεν γράφεται η αγωνία, δεν περιγράφονται τα δράματα που ζήσαμε απ’ τη στιγμή που φύγαμε απ’ τα ελληνικά νερά. Προσπάθησε να καταλάβεις. Είμαστε μόνοι κι αβοήθητοι. Πρέπει να ξέρεις πως δεν μας ενδιαφέρουν τα συμβούλια του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ, τα συμβούλια της Ελλάδας και της Γενεύης. Οι Τούρκοι έρχονται.
Όσο ταξιδεύαμε με το καράβι, περνούσαν από πάνω τουρκικά αεροπλάνα. Ένα πέρασε πολύ χαμηλά, είδαμε και τον πιλότο στα κόκκινα. Περίεργο χρώμα για στολή. Η Κύπρος ήταν τριγυρισμένη από αγγλικά σκάφη. Στο καράβι η ατμόσφαιρα ήταν βαριά. Κοιμηθήκαμε με βάρδιες σ’ έναν καναπέ. Φάγαμε συσσίτιο και είχαμε μεταχείριση πολιτών δευτέρας κατηγορίας. Ακούσαμε τα ονόματα των αιχμαλώτων που κρατούνται στα Άδανα με κομμένη την ανάσα. Φτάσαμε στη Λεμεσό στις 7, ώσπου να βγούμε έξω ήταν 8. Η πόλη έρημη. Μ’ ένα ταξί πήγαμε στην Αμμόχωστο κατά τις 11. Ξέραμε ότι στις 12 έληγε η προθεσμία της τουρκικής προειδοποίησης. Πέσαμε να κοιμηθούμε με μισή καρδιά. Το σπίτι μας τουλάχιστον ήταν εντάξει… Χαράματα μας ξύπνησε το κουδούνι της πόρτας : «Έρχονται οι Τούρκοι, φύγετε. Φεύγουν όλοι». Οι γείτονές μας μάς ειδοποιούσαν. Ήμασταν όλοι στον δρόμο. Ένας όλμος έπεσε δίπλα μας, χώθηκε στην άμμο. Πήγαμε ξανά στο σπίτι, όπου είχαμε αφήσει την Μεταξούλα. Ήταν όλοι καλά. Οι Τούρκοι βομβάρδιζαν την Λευκωσία. Ο Μπαϊράκ μας έσπαγε το ηθικό με την προπαγάνδα του : «Ελληνοκύπριοι, παραδοθείτε στον ειρηνευτικό τουρκικό στρατό. Μην αντισταθείτε, γιατί θα σας αφανίσουμε. Ο ληστοσυμμοριτικός στρατός των Ελλήνων παραδίνεται. Ερχόμαστε στην Αμμόχωστο.» Η φωνή του ΡΙΚ εξασθένιζε : «Βομβαρδίζουν το ΡΙΚ. Τα εν υπηρεσία μέλη του ΡΙΚ σας αναγγέλλουν ότι έχουν καλώς εις την υγεία τους. Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Τα αεροπλάνα πετούν χαμηλά για να σπάσουν το ηθικό σας. Μη φοβόσαστε ο θόρυβος δεν σκοτώνει. Μην ακούτε τον Μπαϊράκ. Ο εισβολεύς δεν θα περάσει. Ο στρατός αμύνεται σθεναρώς του πατρίου εδάφους.» 

Η πρώτη σελίδα από το γράμμα-ντοκουμέντο

Πηγή:planetnews

Οι άντρες, 4 νέοι και 1 γέρος, έμειναν σπίτι για να ακούσουν μήπως τους καλέσουν ή να φύγουν μόλις ησυχάσουν για κάποιο στρατόπεδο. Βομβαρδίζουν την Λευκωσία. Φεύγουμε 4 γυναίκες για ένα πιο σίγουρο μέρος. Νομίζαμε πως θα βρούμε και τους άλλους γείτονες που είχαν φύγει πριν από μας. Περιπλανηθήκαμε μέσα στα χωράφια. Σ’ ένα απομονωμένο σπίτι μας έδωσαν νερό. Αποφασίσαμε να γυρίσουμε πίσω. Ήλιος μεσημεριάτικος μας τρέλαινε. Συνολική πορεία 4 ώρες. Θλιβερή ομάδα. Πλησιάζαμε στο σπίτι όταν είδαμε το αεροπλάνο από πάνω μας. Ήμασταν στη μέση του δρόμου. Μπροστά μας ένα γιαπί. Η πρώτη βόμβα έπεσε. Δεν ξέρω πώς κυλήσαμε σ’ ένα υπόγειο. Άκουσα το όνομά μου. Μια συνάδελφός μου με φώναζε. Αγκαλιαστήκαμε και βάλαμε τα κλάματα. Οι βόμβες συνεχίζονταν. Δεν αντέχαμε άλλο. Η κοπέλα εκείνη ήταν διπλή φορά πρόσφυγας. Μία από τη Ρουμανία. Και τώρα από την Κύπρο. Στο υπόγειο ήταν καμιά 50αριά άνθρωποι. Γυναίκες και παιδιά κυρίως. Σκέφτηκα τον άντρα μου. Δεν ήξερα αν ήταν ασφαλής, αν ήταν καλά. Έφυγα να πάω να τον βρω. Οι άλλοι φώναζαν ότι είναι τρέλα. Δεν τους άκουσα. Τον βρήκα με τους άλλους άντρες σ’ ένα υπόγειο. Η Μεταξούλα ήταν φοβισμένη. Την πήρα στην αγκαλιά μου.
Οι πρώτες ειδήσεις για υποχώρηση του στρατού μας. Οι Τούρκοι προχωρούν προς την Αμμόχωστο. Είναι στην Κυθραία. Η Αμμόχωστος αδειάζει. Οι στρατιώτες μας με μαρτίνια προσπαθούν να αποκρούσουν τανξ. «Πλήρης αεροπορική υπεροχή του εχθρού». Το ΡΙΚ δεν ακούγεται πια. Είναι η ώρα 3.45 μ.μ. Ο Μπαϊράκ μας τρελαίνει. Τελικά πιάνουμε ΡΙΚ. Έχουμε ρίξει 4 αεροπλάνα. Η Ελλάδα βγήκε από το ΝΑΤΟ. Ο Κώστας γράφτηκε στην Πολιτική Άμυνα. Αλλά είναι άοπλοι. Οι στρατιώτες μας φεύγουν για τη μάχη. Αλλά είναι άοπλοι. Ή οπλισμένοι με μαρτίνια. Πολλοί κρατούν κυνηγετικά. Μερικών τα καπέλα γράφουν ΕΟΚΑ.
Φεύγουμε όλοι από την Αμμόχωστο. Χιλιάδες κόσμος μετακινείται. Παίρνω μια τσάντα με λίγα τρόφιμα, δίχως ψωμί και νερό, μονάχα τρεις κονσέρβες και ένα κομμάτι τυρί. Πήρα και τα valium και ένα σεντόνι. Φοράμε τα ίδια ρούχα από τη Δευτέρα. Έχουν κολλήσει επάνω μου και έχουν αλλάξει χρώμα. Φθάνουμε στο Λιοπέτρι. Περιμένουν από μας ειδήσεις και κουράγιο. Τους είπαμε πως μαζί μας ήλθαν αξιωματικοί και στρατιώτες. Και ήταν αλήθεια. Μας ρωτούν αν θα στείλει η Ελλάδα τανκς και αεροπλάνα. Δεν ξέρω. Δεν ξέρω τίποτα. Ακούμε την ΥΕΝΕΔ. Μιλάει για την Τήνο και την κατάνυξη που επικρατεί εκεί. Η Ελλάδα μας ξέχασε. Καμιά πενηνταριά άτομα στρώνουμε σ’ ένα υπόγειο να κοιμηθούμε. Να κοιμηθούμε! Εμείς μείναμε στον δεύτερο όροφο. Σηκωθήκαμε στις 4. Το ΡΙΚ μας κράτησε σε αγωνία μέχρι τις 6.30, οπότε είπε τα ίδια τα χθεσινά. Ο Κώστας ήταν στην Αμμόχωστο. Γινόταν ανταλλαγή πυρών. Γύριζαν την πόλη άοπλοι.
Σήμερα περνούν άλλοι πρόσφυγες. Έρχονται από το Καρπάσι και κλαίνε. Οι Τούρκοι τους χτυπούν από τη Γαλάτεια. Μαθαίνουμε πως η Ελλάδα στέλνει αεροπλάνα.
Όχι, είναι ψέματα. Δεν έστειλε. Οι Τούρκοι έφθασαν στη Βατυλή. Πλησιάζουν την Αμμόχωστο. Ένας Έλληνας λοχαγός κλαίει. Δεν έχουμε όπλα.
Στον καταυλισμό μας μια γυναίκα γέννησε. Είναι το πρώτο της παιδί. Κορίτσι. Γέννησε μόνη. Έφεραν έναν τραυματία. Είναι λιωμένα τα πόδια του. Υποχωρούν. Ο Κληρίδης καλεί όλους τους παράγοντες του τόπου σε σύσκεψη. Ψωνίσαμε κάτι να φάμε. Οι άνθρωποι είναι φιλόξενοι. Μας δέχτηκαν με την απλότητα και τη φυσικότητα που δίνει η αγαθή συνείδηση. Πουλήθηκαν όλα κανονικά. Πουθενά μαύρη αγορά. Και θυμήθηκα εκείνο το ψωμί με 18 το κιλό στη Θήβα. Είδαμε ένα φίλο μας από μακριά. Δεν ξέρω πού τους πάνε.
Ζούμε, αλλά εσείς δεν το ξέρετε. Μπορεί να ανησυχείς. Οι δικοί μου θα ανησυχούν. Δεν μπορώ να ειδοποιήσω ότι ζούμε. Είμαστε αποκομμένοι από τον έξω κόσμο.
Αν οι Τούρκοι πάρουν την Αμμόχωστο, θα πάμε στη Λεμεσό. Κι από εκεί στην Πάφο. Μετά είναι η θάλασσα. Δεν μετανιώνω που ήρθα εδώ. Ήθελα να μοιραστώ τον πόνο και την αγωνία τους. Βρήκαμε μαθήτριες και μαθητές μας εδώ. Ζήτησαν να μας πάρουν στα σπίτια τους. Προς το παρόν κατοικούμε στο αυτοκίνητό μας. Ένας μαθητής του Κώστα έχει ντυθεί. Περνούν συνέχεια αυτοκίνητα. Στρατιώτες. Πέρασε και ο ΟΗΕ. Βέβαια δεν έμεινε να μας υπερασπίσει.
Τώρα 10 π.μ. βομβαρδίζουν την Αμμόχωστο. Ακούμε τ’ αεροπλάνα. Αν πεθάνω, θα σε ειδοποιήσω τηλεπαθητικά. Δεν φοβάμαι. Μόνο θέλω να τελειώσει η αγωνία μας. Γιατί έρχονται και είμαστε άοπλοι. Γιατί έρχονται και ξέρουμε τι μας περιμένει. Μισώ την ησυχία σας, την απάθειά σας, την αδιαφορία σας. Σας μισώ. Και ξέρεις καλά πόσο σας αγαπώ. Σταματώ για ν’ ακούσω ειδήσεις. Έχω βγει από το αυτοκίνητο και όλοι στο υπόγειο με κοιτούν παράξενα, που γράφω. Θα συνεχίσω μετά τους βομβαρδισμούς. Θα συνεχίσω όποτε μπορέσω. Τώρα γεια σου.
 Ορμήδεια 16.8.74
Χτες συνεχίστηκε η προέλαση των Τούρκων. Έφθασε ένας φίλος μας στρατιώτης. Ήταν στο Πραστειό – λίγο έξω από την Αμμόχωστο – 24 στρατιώτες με 15 όπλα για να μας υπερασπίσουν. Τα 14 ήταν μαρτίνια – εξάσφαιρα που γεμίζουν με τρεις κινήσεις – και το ένα μπρεντ. Οι Τούρκοι μπήκαν στην Αμμόχωστο με τανκς, πεζικό και αεροπορική κάλυψη. Τα χωριά αδειάζουν. Φεύγουμε για την Ορμίδια. Κοντά είναι αγγλικές βάσεις. Δεν θα χτυπήσουν. Χιλιάδες κόσμος μένει στην ύπαιθρο. Δεν έχουμε ψωμί. Ακούμε το μήνυμα του Καραμανλή. Η Ελλάδα δεν θα μας βοηθήσει. Ο κόσμος δεν μπορεί να κλάψει. Η Ελλάδα δεν θα μας βοηθήσει. Η χούντα μας έρριξε στη φωτιά και τώρα δεν μας βοηθάει. Ακούμε από την ΥΕΝΕΔ ότι 14.000 πρόσφυγες είναι στη Δεκέλεια. Δεν είμαστε τόσοι. Είμαστε τριπλάσιοι ή πιο πολλοί, δεν ξέρω. Πέφτουμε να κοιμηθούμε στο αυτοκίνητο. Να κοιμηθούμε. Η μέση μας πιάνεται. Έχουμε φάει ελάχιστα.
Το πρωί συνάντησα άλλη μία συνάδελφό μου. Ο άντρας της είναι στη Λευκωσία. Δεν ξέρει αν ζει. Βομβαρδίζουν την Λευκωσία. Έχουμε σπάσει. Βάζω τα κλάματα. Ντρέπομαι αλλά δεν αντέχω. Επιμένουν να φάω. Δεν γίνεται. Δεν έχω δικαίωμα. Είμαι νηστική από χθες. Φεύγουμε για καλύτερη τύχη. Οι οπλοφόροι της ΕΟΚΑ κάνουν τους τροχονόμους και τους νταήδες. Στην πρώτη γραμμή Μακαριακοί και αριστεροί. Το μεσημέρι έφαγα μία πατάτα. Ήπια και καφέ. Είμαι εντάξει. Προσπάθησα να σας στείλω ένα μήνυμα από την Πολιτική Άμυνα. Είναι αδύνατον. Βρίσκουμε και άλλους συναδέλφους και φίλους. Η ΕΟΚΑ επιμένει. Φταίει ο παπάς. Οι κομμουνιστές βρίζουν την Ελλάδα. Απελπίζομαι. Ξαναγυρίζουμε στην Ορμήδεια. Μια γυναίκα παραχωρεί το σπίτι της σε πρόσφυγες. Ντρέπομαι να μείνουμε εκεί. Εγκατασταθήκαμε στο αυτοκίνητό μας. Βρήκαμε και ψωνίσαμε κάτι. Πλύθηκα κιόλας, αλλά φόρεσα τα ίδια βρόμικα ρούχα. Ακόμα ζούμε.
Τώρα ακούμε πως ο Κληρίδης υπακούοντας στην απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας διέταξε κατάπαυση του πυρός. Το θέμα είναι οι Τούρκοι. Αν σταματήσουν, καλώς. Νομίζω πως πήραν όσα ήθελαν. Θα κρατήσουν ένα τμήμα της Αμμοχώστου εκτός από εκείνο που είχαν. Το σπίτι μας πέφτει στον ελληνικό τομέα. Ίσως αύριο γυρίσουμε. Οι δικοί μας – μερικοί κλέφτες – κάνουν πλιάτσικο στην Αμμόχωστο. Οι Τούρκοι μαθαίνουμε πως δεν πειράζουν τίποτα. Στο πραξικόπημα έκαναν πάλι οι δικοί μας πλιάτσικο. Σκοτώθηκαν πολλοί. Κάποιος Γριβικός είπε πως έγινε φειδώ της ζωής. Του είπα πως σκοτώθηκαν 6.000. Κάποια ώρα θα με καθαρίσει. Τώρα πλησιάζει 6 η ώρα. Να δούμε τι θα κάνουν οι Τούρκοι. Το μεσημέρι ακούσαμε τις ειδήσεις από το ΕΙΡΤ. Την ηθική σας συμπαράσταση τι να την κάνουμε; Χρειαζόμασταν αεροπλάνα. Τώρα δεν χρειαζόμαστε τίποτα. Είναι αργά για όλα. […] Αν δεν τελειώσει η κατάσταση, θα πιάσουμε χολέρα. Είμαστε χιλιάδες. Ο τόπος βρομάει από τις ακαθαρσίες. Δίπλα κοιμούνται άνθρωποι. […] Ξέρεις τι σημαίνει να είσαι ένας λαός μισού εκατομμυρίου άοπλος και ανυπεράσπιστος και να σου επιτίθεται ένας λαός 35 εκατομμυρίων πάνοπλος; Μάθαμε πως ένας Έλληνας ανώτερος στρατιωτικός όταν ζήτησε βοήθεια και δεν έστειλαν, και τον διέταξαν να κρατήσει τις θέσεις στην Κερύνεια, είπε «μας πρόδωσαν» και αυτοκτόνησε. Ένας άλλος, αποκλεισμένος με 4 στρατιώτες σ΄ένα φυλάκιο στο λιμάνι της Αμμοχώστου, τους εγκατέλειψε και έφυγε. Όταν είδαν πως δεν γύριζε ο καλαμαράς, οι στρατιώτες έπεσαν στη θάλασσα και κολυμπώντας έφθασαν στη γειτονιά μας. Ήταν με τα εσώρουχα. Ένας γέρος είχε μείνει σπίτι του και τους έδωσε ρούχα. Έφτασε σήμερα ο γέρος εδώ και μας τα είπε. Είναι εκείνος που στο σπίτι
του έχουμε την Μεταξούλα. Είναι κι αυτή μόνη της. Και πεινάει. Τώρα είναι 6. Διέταξε και ο Ετσεβίτ κατάπαυση του πυρός. Δεν ξέρω αν τηρηθεί. Οι στρατιώτες μας έχουν σταλεί για σφαγή. Τώρα σ’ αφήνω. Γεια σου. Θα σου γράψω πάλι μόλις μπορέσω.

17.8.74
Σήμερα σηκωθήκαμε πάλι με πιασμένη μέση. Κοιμηθήκαμε στο αυτοκίνητο. Έχει γίνει μόνιμη κατοικία μας. Το πρωί πήγα στην Πολιτική Άμυνα και δούλεψα στην εγγραφή των προσφύγων και στα μηνύματα ως το μεσημέρι. Τα δράματα είναι απερίγραπτα. Άνθρωποι με 9 και 10 παιδιά είναι άστεγοι και νηστικοί. Άρρωστοι που δεν μπορούν να βρουν φάρμακα. Είχαμε και δύο θανάτους. Ως το μεσημέρι ήμουν εντελώς νηστική από χθες στις 7. Δεν χρειάζεται να σου πω τι τρώμε. Το ψωμί είναι ελάχιστο. Έδωσαν σήμερα μισό ψωμί σε κάθε οικογένεια. Από την ημέρα που φύγαμε, ούτε φάγαμε ούτε κοιμηθήκαμε κανονικά ούτε πλυθήκαμε. Έκοψαν πριν λίγο και το νερό. Το πρωί πήρα μια πολύ μεγάλη χαρά. Γύρισε ο άντρας της φίλης μου που ήταν στη Λευκωσία.
Τώρα καλούν τους Δημοσίους Υπαλλήλους να επιστρέψουν στις εργασίες τους και καταργείται η αργία της Κυριακής. Εμάς θα μας καλέσουν σε λίγο. Πώς θα πάμε όμως, αφού οι Τούρκοι είναι στην Αμμόχωστο;
Σου γράφω κάθε μέρα τα νέα μας. Δεν ξέρω αν σ΄ενδιαφέρουν ή σε κουράζουν. […] Εσύ έχεις ένα σπίτι να κοιμηθείς, ένα πιάτο φαγητό να φας. Δεν φοβάσαι μήπως σε βομβαρδίσουν. Αν μπορούσες λίγο να καταλάβεις την αγωνία και την ταλαιπωρία που έχουμε. […] Θα περιμένω να μου απαντήσεις στο τελευταίο μου γράμμα. Αυτό εδώ θα στο ταχυδρομήσω άραγε ποτέ; Νομίζω πως δεν θα αντέξω για πολύ. Δεν θέλω να φάω γιατί δεν έχω δικαίωμα να το στερήσω από ένα Κύπριο. Δεν θέλω να με φιλοξενήσει κανείς, γιατί δεν έχω δικαίωμα. Τώρα σκοτεινιάζει και δεν μπορώ να σου γράψω άλλο. Καληνύχτα.

19.8.74
Χθες δεν σου ᾿γραψα, γιατί είχαμε πάει στην Λάρνακα. Πήγαμε  σ᾿ ένα φίλο του Κώστα και πλυθήκαμε, πλύναμε και τα ρούχα μας και γυρίσαμε. Μας είπε να μείνουμε εκεί, αλλά είχε πολλούς πρόσφυγες δικούς του στο σπίτι του και θα ήμασταν βάρος.
Χθες κάλεσε τους εκπαιδευτικούς να παρουσιαστούν στις θέσεις τους. Παρουσιαστήκαμε εδώ στην Πολιτική Άμυνα και σήμερα το πρωί πήγαμε να αναλάβουμε υπηρεσία. Μας χώρισαν σε ομάδες κατά περιοχές. Στη δική μας περιοχή ανέλαβε υπεύθυνος ο Κώστας. Τώρα είναι 11 η ώρα και ακόμα δεν έχει τίποτα αποφασισθεί. Έτσι έφυγα και έμεινε ο Κώστας. Περιμένουν να έλθει και ο Κληρίδης τώρα. Όπως φαίνεται θα βγάλουμε εδώ τον χειμώνα. Για τ᾿ όνομα του Θεού δεν μας σκέφτεστε; Είμαστε άστεγοι, έχουμε οξύτατο πρόβλημα καθαριότητας και τροφής. Θα αρχίσουν και οι αρρώστιες. Τα μωρά άρχισαν ήδη να αρρωσταίνουν. Ο Καραμανλής και ο Κληρίδης δεν λένε τίποτα για διαπραγματεύσεις. Καλή η διπλωματική πολιτική τους, αλλά με μας τι γίνεται;
Οι Τούρκοι λεηλατούν την Αμμόχωστο. Κι αν γυρίσουμε, τι θα βρούμε; Τι περιμένουν ακόμα να γίνει; Εσείς κάνετε διαδηλώσεις εναντίον των Αμερικανών. Τίποτα δεν προσφέρετε. Έχουν πάρει οι Τούρκοι την μισή Κύπρο και την πιο εύφορη. Στην Ελλάδα γίνονται έρανοι για τους αδελφούς Κυπρίους. Να ᾿σαι σίγουρος πώς τίποτα δεν θα φτάσει ως εμάς. Φέρνουν τρόφιμα μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Αλεύρι π.χ. Τι να το κάνουμε; Πώς θα το χρησιμοποιήσουμε; Σας έστειλα ένα μήνυμα μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Ότι είμαστε καλά. Αλλά δεν είμαστε. Απλώς ζούμε. Έχουμε μείνει όλοι μισοί από την αδυναμία. Όπου σταθείς βλέπεις κλαμένα, αδυνατισμένα και χαμένα πρόσωπα. Οι γριές καταριούνται αυτούς που τα ᾿καναν όλα. Καταριούνται και την Ελλάδα που δεν βοήθησε. Δεν μπορώ να κάψω πια. Δεν έχω άλλες δυνάμεις.
Ξέρω πως ποτέ δεν θα σας ξαναδώ. […] Την Δευτέρα που φύγαμε, όταν πήγα να χαιρετίσω τις ανιψιές μου που κοιμόντουσαν ακόμη, είχα την πεποίθηση πως δεν θα τις ξαναδώ. Σκέφτομαι καμιά φορά να φύγω. Δεν έχω εισιτήρια, αλλά κάτι μπορεί να γίνει. Όμως ο Κώστας είναι στρατεύσιμος και δεν επιτρέπεται να φύγει. Πώς να φύγω μόνη μου; Και να ξέρω πως θα αφήσει εδώ αυτός τα κόκαλά του; Θα μείνω λοιπόν να πεθάνουμε μαζί. Στην αρχή νομίζαμε πως σε 2- 3 ή 5 το πολύ μέρες θα γυρίσουμε. Τώρα ξέρουμε πως θα πεθάνουμε εδώ.  Στην Αμμόχωστο έχουν οι Τούρκοι 500 αιχμαλώτους από αυτούς που προσπάθησαν να γυρίσουν να πάρουν μερικά πράγματα. Σκότωσαν και μερικούς, τους πιο νέους. Σήμερα μάθαμε πως 20 στρατιώτες μας που είχαν αποκλεισθεί στην Αμμόχωστο παραδόθηκαν στον ΟΗΕ και αυτοί τους παρέδωσαν στους Τούρκους. ΟΗΕ ! Διεθνής συμμαχία απατεώνων, προδοτών και παλιανθρώπων. Και κάτι το ίδιο τραγικό. Όταν άδειασαν όλα τα χωριά της Αμμοχώστου, μερικά απομακρυσμένα κυκλώθηκαν και οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να φύγουν. Τώρα είναι αποκλεισμένοι στον Απόστολο Ανδρέα – στην μύτη της Κύπρου. Περίπου 20.000 ψυχές. Ζουν, πέθαναν; Τι θα φάνε; Ο ΟΗΕ προσέχει μόνο τους Τούρκους.
Τι να σου γράψω άλλο; Τα ξέρεις όλα τώρα. Είμαστε καλά. Και ευχόμαστε να έχουμε πεθάνει ως το βράδυ.

23.8.74
Έχω τόσες μέρες να σου γράψω γιατί δεν είχα το κουράγιο. Οι μέρες που μεσολάβησαν ήταν οι χειρότερες. Ο Κληρίδης θα ερχόταν στην Ορμήδεια, αλλά οι ένοπλοι της ΕΟΚΑ Β΄ είχαν σκοπό να τον σκοτώσουν και τον ειδοποίησαν να μην έλθει. Μια μάνα ενός της ΕΟΚΑ Β΄ έκλαιγε και τον καταριόταν για να αφήσει το όπλο και να γυρίσει στο σπίτι του. Ένας πατέρας απελπίστηκε και φώναζε σαν τρελός για ψωμί. Δεν είχαμε δυο μέρες ψωμί. Έβρεξε και μείναμε στο δρόμο. Ένας ποντικός ήλθε στο αυτοκίνητο να μοιραστεί το λίγο τυρί που είχαμε, το μοναδικό φαγητό μας. Έτσι βγήκαμε εμείς.
Στην Πολιτική Άμυνα δεν γίνεται τίποτα. Ανευθυνότης, λόγια και τίποτα άλλο. Γραφειοκρατία σκέτη. Μαθαίνουμε πως λεηλατούν την Αμμόχωστο. Πιάνουν όσους έμειναν. Τους νέους τους στέλνουν στα Άδανα. Μια γυναίκα 45 χρόνων ήλθε στο νοσοκομείο εδώ. Την βίασαν οι Τούρκοι. Μια κοπέλα 13 χρόνων την κράτησαν και κανείς δεν την ξαναείδε. Πολλούς τους σκότωσαν. Ανοίγουν ένα ένα τα σπίτια και παίρνουν ό,τι θέλουν. Όσα δεν παίρνουν τα καταστρέφουν . Φύγαμε με τα ρούχα που φορούσαμε. Τα πράγματά μας, οι κόποι μας, έμειναν για τους Τούρκους. Ας συνεχιστεί η διπλωματική μάχη. Το ίδιο μας κάνει. Η Κύπρος σφαγιάστηκε. Καταστράφηκε. Οι πρόσφυγες είναι 200.000, το 40% του ελληνικού πληθυσμού.
Τώρα είμαστε στην Λεμεσό. Πήραμε τον μισθό του περασμένου μηνός και νοικιάσαμε ένα σπίτι στη Λεμεσό με δύο άλλους. Άγνωστο πότε θα γυρίσουμε. Άγνωστο αν θα γυρίσουμε. Μας στέλνουν – λένε – γάλα και τρόφιμα. Ελεημοσύνη. Πού καταντήσαμε! Δεν μπορώ να σου γράψω άλλο. Γιατί δεν μπορώ να σου περιγράψω το δράμα μας. Πώς να καταλάβεις κάτι που δεν έζησες; Καλύτερα να μην καταλάβεις. Το γράμμα μου θα στο στείλω σήμερα. Θα το λάβεις μετά από 7 μέρες το λιγότερο. […] Εσύ δεν μπορείς να μου γράψεις γιατί δεν ξέρω πόσο θα είμαστε στη Λεμεσό. Αν θέλεις γράψε και αν έλθει, ήλθε. Μόλις μάθεις ότι γυρίζουν οι πρόσφυγες στην Αμμόχωστο, να ξέρεις ότι γυρίσαμε και να γράψεις στην Αμμόχωστο. Αλλιώς γράψε εδώ.
Γεια σου,  
Ζωή

Η διεύθυνση που μπορείς να μου γράψεις είναι
[…] όμως […] μπορεί να έλθω. Μπορεί.
25.8.74  Ζωή

Αυτή είναι η τελευταία σελίδα

****
Προσθήκη(14/10/2014)
Ένα σχόλιο που αξίζει να διαβαστεί:

 Στο τηλεοπτικό κανάλι της Βουλής βλέπω μια διαφήμιση για μια «Έκθεση του ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων» με τίτλο «Η Δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη, 40 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας».
    Όσοι πριν 40 χρόνια είχαμε περάσει την εφηβική ηλικία και είχαμε αποκτήσει πολιτική συνείδηση, γνωρίζουμε πολύ καλά πώς αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία: ανάμεσα από τις δυο εισβολές του Αττίλα στην Κύπρο και την κατοχή του μεγαλύτερου μέρους του νησιού από τους Τούρκους. Στην Ελλάδα γνωρίσαμε την επιστράτευση, και μια και ζούσα και ζω στον Έβρο, μισό χιλιόμετρο από το ποτάμι- σύνορο, βλέπαμε, ομολογώ έντρομοι, να περνούν τα τανκς με τους επιστρατευμένους, που γεμάτοι ενθουσιασμό μας έδιναν ραντεβού στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη. Ο πόλεμος φαινόταν αναπόφευκτος.
     Δεν γνωρίζω τι περιλαμβάνει η Έκθεση της Βουλής των Ελλήνων. Όμως για να είναι πλήρης πιστεύω πως πρέπει να συμπεριλάβει ένα σπαρακτικό κείμενο μιας αυτόπτη μάρτυρα, της Ζωής, που διαβάζω στο blog της Εύας Νεοκλέους.
      Η Ζωή έζησε τα γεγονότα εκεί, στην Κύπρο, κι άκουγε τους Τούρκους να πλησιάζουν ή καλύτερα να κυνηγούν τους Έλληνες, καθώς οι τελευταίοι με την ψυχή στο στόμα έφευγαν, για να αποφύγουν τη θηριωδία των Τούρκων. Αν πέσει στα χέρια τους η Ζωή έχει μαζί της valium, προφανώς για να αυτοκτονήσει.
     Η αυτόπτης μάρτυρας, με πολλή σεμνότητα, γράφει πως το κείμενό της δεν έχει λογοτεχνικές αξιώσεις. Κι όμως κάνει λάθος και υποτιμά τον εαυτό της.
    Ο μικροπερίοδος λόγος της, λόγος κοφτός, ασθματικός, αποδίδει τη φρικιαστική επέλαση των Τούρκων και την ασθμαίνουσα φυγή των Κυπρίων. Η εσωτερική εστίαση που χρησιμοποιεί δημιουργεί την ψευδαίσθηση τής ταυτόχρονης γραφής με τα γεγονότα, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να προσλαμβάνει όλη τη φρίκη των Κυπρίων. Έτσι το κείμενο της Ζωής γίνεται συγκλονιστικό, εφάμιλλο των μυθιστορημάτων της Διδώς Σωτηρίου, που μιλούν για τη Μικρασιατική καταστροφή, ή καλύτερα της «Ιστορίας ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα.
      Επιπλέον, αποτελεί μια ιστορική μαρτυρία- ντοκουμένο για τα γεγονότα εκείνου του τραγικού για την Κύπρο και την Ελλάδα καλοκαιριού.
      Ευχαριστώ τη Ζωή που μου έδωσε με τόση ζωντάνια και αμεσότητα την τραγικότητα των γεγονότων που βίωσαν οι Κύπριοι.
      Ομολογώ πως ντρέπομαι, γιατί μέχρι τώρα ένιωθα ηρωίδα, επειδή μαζί με άλλες γυναίκες εφοδιάζαμε τους επιστρατευμένους με φαγητό, τσιγάρα και παίρναμε τις διευθύνσεις τους, για να ενημερώσουμε τους δικούς τους στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, ότι τα παιδιά τους, οι σύζυγοί τους, οι αρραβωνιαστικοί τους, τα αδέλφια τους είναι καλά.
     Παρακαλώ τους αρμοδίους να διαβάσουν το κείμενο της Ζωής και να το συμπεριλάβουν στην Έκθεση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, για το πώς αποκαταστάθηκε η δημοκρατία.
30/9/2014
Ελένη Λιανοπούλου
Φιλόλογος