"Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα" Σταύρος Σταύρου(Προσθήκη)

Σχέδιο εξωφύλλου:Έλενα Ματθαίου

Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Ακτίς η ποιητική συλλογή του Σταύρου Σταύρου «Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα».   Η συλλογή είναι η τρίτη από τη σειρά Ποιητικές Φωνές του νεοσύστατου Εκδοτικού Οίκου Ακτίς. Θυμίζουμε τα δύο βιβλία που προηγήθηκαν «Ατελέσφορη Αποδημία» του Κωνσταντίνου Ωσηέ και  «Το τσίρκο των στοχασμών» του Ιάσωνα Σταυράκη. Η νεοεκδοθείσα ποιητική φωνή, κατά τη γνώμη μου, έρχεται να ενισχύσει την αξιέπαινη προσπάθεια των ιδρυτών του «Ακτίς» για ποιοτική παρουσία στην πνευματική ζωή του τόπου μας.
Η συλλογή «Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα» αποτελεί την πρώτη ποιητική παρέμβαση του νέου Κύπριου ποιητή, Σταύρου Σταύρου. Παρέμβαση που, όχι μόνο δε θα περάσει απαρατήρητη, αλλά θα έχει  και συνέχεια. Και τούτο, γιατί τα δείγματα της πρώτης ποιητικής γραφής του Σταύρου προδιαθέτουν γι΄αυτή την εξέλιξη.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα γίνεται μια απόπειρα ανάγνωσης και κατανόησης της ποίησης του Σταύρου.
Κάνω αρχή με ένα εύρημα που ξενίζει, ίσως, με την πρώτη ματιά τον αναγνώστη, ωστόσο, το θεωρώ πρωτοποριακό και τολμηρό. Το εύρημα  αφορά την τεχνική και συγκαταλέγεται στα θετκά στοιχεία του έργου. Τα ποιήματα μέσα στα ποιήματα, οι «ένθετοι στίχοι»,θα λέγαμε, που ως προς τη μορφή επιδέχονται διπλή ανάγνωση, ως προς το περιεχόμενο όμως, επιδέχονται πολλαπλές. Σ΄αυτά τα «παρένθετα» ποιήματα το σημασιολογικό βάρος των λέξεων μετακινείται ανάλογα κάθε φορά. Συμπληρώνουν το κύριο βάρος του ποιήματος και δείχνουν, ίσως, στον υποψιασμένο αναγνώστη τον τρόπο της νοηματικής προσέγγισης.
 Στο ποίημα για παράδειγμα «Σαν τους άστεγους» είναι «εγκιβωτισμένοι» οι στίχοι: …εγκαταλειμμένα/και ανεπαρκή, δίχως ελπίδα γυρνούν/μισοτελειωμένα/να κοιμηθούν…,στίχοι που συνάπτονται με το «γυρνούν τα σ΄ αγαπώ μας»,στίχοι που κάλλιστα θα μπορούσαν να αποτελούν ένα αυτοτελές ποίημα. Το ίδιο ισχύει και για αρκετά από τα υπόλοιπα ποιήματα. Στο ποίημα «Συμβούλιο» οι στίχοι «…αμέτρητα φθινόπωρα πεσμένα στο χώμα/και τόσοι χειμώνες μαζεμένοι/στο βάζο…», έχουν από μόνοι τους μια αυτοτέλεια.
Ο τίτλος της συλλογής «Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα», πρωτότυπος και ευφάνταστος, παραπέμπει στη θεματική της θλίψης, της ματαίωσης και της διάψευσης. Στοιχεία που διατρέχουν, ανάμεσα σε άλλα, την ποίηση του Σταύρου. Επιπρόσθετα, την διακρίνει μια ωριμότητα,  που προϋποθέτει εσωτερικότητα και διαδρομές αναζήτησης. Παραθέτω ενδεικτικά: «…ρίχνω μια- μια τις θλίψεις μου/στην κλεψύδρα του χρόνου,/για να με πάρει ο ύπνος./(Νυχτερινό). «…ξέρω βέβαια, πως δεν είναι παρά/ένα ακόμα από τα άπειρα ονόματα της λύπης/(Έστω ένα κερί). «…Ουρανέ,/άνοιξε πάλι το παιδικό βιβλίο με τις εικόνες/και θύμισέ μας/πώς είναι να κάνει κανείς όνειρα…/»( …Εκείνο με τις εικόνες) «…Είναι που κάποτε πίστευα πως/θα σώσω μια μέρα τον κόσμο./» (Συνειδητοποίηση).

 Έντονη είναι και η υπαρξιακή αγωνία που διακρίνει τα ποιήματα της συλλογής, καθώς και η φιλοσοφική διάθεση. «…σας λέω με το χέρι στην καρδιά/πως ήταν τόση η μοναξιά μου/που θα μπορούσα, αν δεν ήμουν πεθαμένος,/να πεθάνω…/» (Αν δεν ήμουν).  Στο ποίημα «Ανώνυμος» δηλώνει «…τους είπα θέλω ένα όνομα/κι αυτό θα΄ναι αρκετό/μες τους αιώνες…/» ή στο «Μόνον αυτήν» «…πως έζησα σαν τα ακατάληπτα λόγια ενός άρρωστου/που την ύστατη ώρα/καταλαβαίνει επιτέλους το νόημα της ύπαρξης/μα δεν τον παίρνει ο χρόνος να το πει./»
 Παράλληλα, ο ποιητής με μια αξιοθαύμαστη στωικότητα που δε συνιστά  αποστασιοποίηση δηλώνει: «..Τώρα ξέρω βέβαια/πως μήτε εμένα θα σώσω…/»(Συνειδητοποίηση) ή «…κι εγώ στη μέση αναποφάσιστος/δίχως ελπίδα σωτηρίας/» (Σταυροδρόμια).  Ο ποιητής, καταλαγιασμένος, χωρίς θυμό και οργή, εντοπίζει το άδικο και το ανοίκειο, ξέρει τις αιτίες του αλλά παράλληλα ο ρεαλισμός του είναι εμποτισμένος με έντονη ευαισθησία και συναίσθημα.
Στα θετικά της ποίησης του Σ.Σταύρου συγκαταλέγεται και μια καθαρότητα στο βλέμμα. Θα έλεγε κανείς ότι ανοίγεται στον αναγνώστη με μια ευαισθησία που τον κερδίζει,   υποδεικνύοντάς του ταυτόχρονα να ξεπεράσει τη σκληρή πραγματικότητα και να αναζητήσει την ελπίδα, όσο κι αν αυτή είναι αμυδρή. Δεν αποπνέει μιζέρια αυτή η συνειδητοποίηση, δεν προκαλεί αποστροφή αλλά μια διάθεση για ενδοσκόπηση και αυτογνωσία.
 Μοναχική, γοητευτικά λυπημένη και τρυφερή, η ποιητική γραφή του Σταύρου Σταύρου μας καλεί να την αφουγκραστούμε. Μας καλεί να ακολουθήσουμε τις σιωπές της, να συμπορευτούμε με τις λέξεις της, να εμβαθύνουμε στις ανησυχίες της. Χωρίς εμμονές σε τυπικές αναλύσεις και κατακερματισμούς της ποιητικής ουσίας.

Μπορεί ο Σταύρου να δηλώνει «Δεν είμαι ποιητής. Ούτε θα γίνω ποτέ ποιητής… Αφήνω μόνο λέξεις εδώ κι εκεί, ελπίζοντας να πάνε μια μέρα με τα σπουργίτια στον ουρανό…»,όμως εύλογα γεννιέται η απορία. Ποιοι είναι, εν τέλει, οι ποιητές;

Εύα Νεοκλέους

Σημείωμα του ποιητή:

Γεννήθηκα κάποια στιγμή σ΄ένα νησί που ήταν μια φορά ήπειρος και θα πεθάνω κάποτε σε μιαν ήπειρο που θα΄θελε όσο τίποτε να ήταν νησί.Αγάπησα την ποίηση κι εκείνη με αγάπησε πολύ λιγότερο,με αποτέλεσμα ό,τι γράφω να μην ξεφεύγει ποτέ από τη σκιά της παρα-ποίησης.Δεν γράφω για να θυμηθώ και οπωσδήποτε δεν γράφω για να ξεχάσω.Στην πραγματικότητα γράφω,γιατί δεν αντέχω τον ήχο της φωνής μου.Είναι που μικρός ήθελα να΄μαι ένα ταπεινό σπουργίτι κι όχι να έχω τη λαλιά των ανθρώπων.Έτσι οι λέξεις μου δεν έχουν να πουν τίποτε άλλο,πέρα από τα αυτονόητα:γεννήθηκα και θα πεθάνω και στο διάστημα που μεσολαβεί πασχίζω να αποδείξω το αντίθετο και των δύο...

Κάτι σαν πρόλογος…

Όταν μελαγχολώ,κατασκευάζω πυρπολημένους ορίζοντες

από τα ηλιοβασιλέματα των παραμυθιών

                                               Καίγονται,τα κοιτώ

και τα φτερά των μονόκερων

                                    ατάραχος,δεν έχει σημασία,

και τους καταστρέφω αμέσως μετά με μια πεζή σκέψη

                                       καίγονται και γίνονται

ή με την εφεύρεση ενός νοήματος εξαίσιου μεν,

                                         στάχτη…

χωρίς σημασία δε

και αυτή η τιμιότητα στάθηκε πάντα

η δικλείδα ασφαλείας μου…

****

 

Σαν τους άστεγους

Γυρνούν τα σ΄ αγαπώ μας μισοτελειωμένα μπλουζ

κι είναι ετούτο τόσο φρικτό, …εγκαταλειμμένα

να μένει μισοτελειωμένο ένα μπλουζ,

σαν να έκλαψε η ψυχή μισό λυγμό

και δάκρυ στεγνό,

                     και ανεπαρκή,δίχως ελπίδα γυρνούν

γυρνούν τα σ΄αγαπώ μας τις νύχτες,

                                                            μισοτελειωμένα

σαν τους άστεγους

                           να κοιμηθούν…

και ψάχνουν ετούτα μια γέφυρα να περάσουν απέναντι

ή να κοιμηθούν από κάτω.

****

 

Συνειδητοποίηση

Απόψε στέλνω τις λέξεις μου

να πάνε στο διάολο,

εκεί που πάνε οι ερμαφρόδιτες χαρές

κι οι ελπίδες με ημερομηνία λήξης.

Είναι που κάποτε πίστευα πως

θα σώσω μια μέρα τον κόσμο.

Τώρα ξέρω, βέβαια,

       …ξέρω πια πως είναι

Πως μήτε εμένα θα σώσω…

               Αργά, όλο και πιο αργά…

****

 

Σταυροδρόμια

…κλειστά λόγω λύπης κι εγώ

Στέκομαι στη γέφυρα,

                   ξαγρυπνούσα ψάχνοντας…

μπροστά μου άνθρωποι που σώθηκαν,

γιατί ήταν αμαρτωλοί,

πίσω μου αυτοί που σώθηκαν γιατί δεν ήταν,

κι εγώ στη μέση αναποφάσιστος

δίχως ελπίδα σωτηρίας.

****

 

Η απολογία του Αίαντα

Αφού εξήγησα όσα είχα πράξει

κι όσα δεν έπραξα ποτέ

από θάρρος ή δειλία

μάζεψα τις πιο κοφτερές λέξεις μου

και τις κάρφωσα σπαθιά όρθια στην άμμο.

Ύστερα έπεσα πάνω τους

                               …της ψυχής μου το σπαθί, σκότωσε το

με όλο το βάρος του κορμιού μου

                        μεγαλύτερο εχθρό μου…

κι όλη την ελαφρότητα της ψυχής μου,

οι άλλοι, βέβαια, δεν είδαν το πρωί

παρά ένα σπαθί στο σώμα μου

δεν είδαν όλες εκείνες τις λέξεις

στην ψυχή μου…

****

 

Το μεγάλο μυστικό

                                …με τόσα αστέρια είχατε κάποτε

                                  αγαπηθεί,

…κι ενώ ο πατέρας μου εξηγούσε

 πώς έπρεπε να ζήσω

                                       κάπου,κάποτε,αλλά πού;
εγώ σκεφτόμουν πως είναι αδύνατο

 ετούτο το πράγμα,
με τόσα αστέρια εκεί έξω,
μ' εκείνο το φεγγάρι,

                                      πάνω στην άμμο,πάνω στην
ώσπου μια μέρα είχα πιει τόσο πολύ

                                           καυτή άμμο του χρόνου…
που έμαθα το μεγάλο μυστικό των αιώνων,
δε θα σας το πω όμως,
θα σας πω μόνο πως είναι τόσο σπουδαίο
όσο μια γυναίκα που δεν την γνώρισες
μα πρέπει να 'χατε κάποτε
αγαπηθεί τόσο πολύ...

 ****
 

Η πιο μεγάλη αλήθεια

Όταν με ρώτησαν «ποιος είσαι;»
τα σκυλιά γάβγισαν δυνατά,
μέσα στις σκοτεινές παραισθήσεις μου

                   …τα σκυλιά γαύγιζαν
δεν άκουσα καλά

 κι επανέλαβα την ερώτηση

                            την αλήθεια ένα μεσημέρι…
«ποιος είμαι;»
κι ήταν ετούτη ολόκληρη η ολόγυμνη

αλήθεια…

 ****

Μην ξεγελιέσαι με τις επιλογές,επιλογές

Οπτική γωνία
     δεν υπάρχουν μου είπε, μα τότε πώς; τον

Ποιος σώζεται,

    Ρώτησα ,μα δεν απάντησε, είχε ήδη
ποιος χάνεται και πώς,

       γεράσει…
δεν εξαρτάται από το ποια γωνία το βλέπεις,
του θύτη ή του θύματος,
εξαρτάται μόνο
από το πόσο σωσμένος νιώθεις
την ώρα που χάνεσαι.

****

Δεν είμαι

…λίγο κάθε μέρα, πολύ κάθε νύχτα…

Δεν είμαι ποιητής κι όμως

πεθαίνω σαν τέτοιος,

ένα κομμάτι μου κάθε μέρα,

νιώθω τα μέλη μου

που ξεκολλάνε από πάνω μου

και πεθαίνουν,

θα πεθάνω εκατομμύρια φορές,

λίγο κάθε μέρα,

μέχρι να πεθάνω σαν σύνολο

σαν να υπήρξα τέτοιο…

****

Προσθήκη(12/6/2012)

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πολίτης,

Κυριακή 10/6/2012, στο κυριακάτικο Παράθυρο
 ****
Προσθήκη(22/09/2012)

Φιλοτέχνηση:Εύα Νεοκλέους

Στίχοι-εικόνα:Σταύρος Σταύρου

Εκείνο με τις εικόνες,Σταύρος Σταύρου


****
Η ιστοσελίδα του βιβλίου στο facebook:
Προχωρημένοι χειμώνες και άλλα φθινόπωρα